ΕΘΝΙΚΗ ΟΜΟΣΠΟΝΔΙΑ ΤΥΦΛΩΝ

Τυφλοί Τραγουδιστές – Τυφλοί Μουσικοί

Αυγ 4, 2015 | Διάσημοι τυφλοί, ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ

Είχα ανέκαθεν την απορία για τους ανθρώπους με τις ειδικές δυνατότητες, πώς να τα βγάζουν πέρα, πώς πορίζονται σ’ αυτή την κοινωνία, που ακόμα κι αρτιμελής να είσαι, τα πράγματα είναι δύσκολα.
Ξεκίνησα το θέμα να το ψάχνω, ορμώμενος πάντα, εκ των αναγκών που προκύπτουν, εφ’ όσον καταπιάνεσαι και πρόκειται να ασχοληθείς με θέματα που αφορούν στην Τέχνη.
Η έρευνα έφερε στο χαρτί διάφορα στοιχεία, παράξενα περίεργα αξιοπρόσεκτα…
Λαϊκοί, μπλουζίστες, έντεχνοι και ρεμπέτες, σπουδαγμένοι κι αυτοδίδακτοι, αλλοδαποί και ντόπιοι, με την αίσθηση της όρασης να μην υπάρχει, ανέπτυξαν ικανότητες στον τομέα της μουσικής και του τραγουδιού απίστευτα σπουδαίες…
Έτσι:
Από τον Όμηρο, όπου αναφέρεται ο Δημόδοκος, –ο τυφλός αοιδός-, που στο παλάτι του Αλκίνοου, όπου έμενε, τραγούδησε και ύμνησε τα κατορθώματα της Τροίας για λογαριασμό του Οδυσσέα. Άγνωστος, μετά το ναυάγιό του ο πολυμήχανος, στους αυτόχθονες Φαίακες κατά τη διάρκεια της εκεί παραμονής του κι ενώ ο Αλκίνοος έδινε χοροεσπερίδα προς τιμή των ναυαγών του, δίνει «παραγγελιά» ο Οδυσσεύς, κάτι να του παίξει κι ο Δημόδοκος αρχίζει να άδει: «Φιλονικία του Οδυσσέα με τον Αχιλλέα», «Δούρειο Ίππο» και «Καταστροφή της Τροίας». Η συγκίνηση του ναυαγού αποκάλυψε στους Φαίακες στη Ναυσικά και στον Αλκίνοο την πραγματική ταυτότητα του Οδυσσέα…μέχρι το Φωριέλ, αλλά και τους υπόλοιπους περιηγητές, που διατρέξανε την νεοσύστατη Ελλάδα, μετά το 1821 και οι οποίοι στα κείμενά τους και τα βιβλία τους μας αναφέρουν του περίφημους τυφλούς τραγουδιστές ή λυράρηδες, οι οποίοι γύριζαν από χωριό σε χωριό κι έπαιζαν μουσικές ή που τραγουδούσαν τραγούδια, που είχαν δημιουργήσει οι ίδιοι ή άλλα που τα φέρνανε από τα μέρη που περνούσαν. Τους τυφλούς αυτούς ραψωδούς τους υποδέχονταν τους καλοδέχονταν και τους άκουγαν με χαρά οι χωρικοί, τους οποίους και φιλοξενούσαν και τους φίλευαν με δώρα ή χρήματα ή και τα δυο μαζί.
Και μέχρι το διάσημο αριστοτέχνη πιανίστα Γιώργο Θέμελη, αλλά και του Μαρκόπουλου, «ο Χιώτης ο τυφλός τραγουδιστής…», έχουν μεσολαβήσει ονόματα κι «αδέσποτοι» δεκάδες, που υπηρέτησαν την Τέχνη και τα νάζια της, παρ’ όλο που ήσαν τυφλοί…
Εκεί όμως που «σκάλωσα», ήταν, όταν συνάντησα ένα πραγματικό φαινόμενο…
Έναν άνθρωπο που χάνει την όρασή του στα τρία του χρόνια.
Μαθαίνει φλάουτο, μαντολίνο και γίνεται (αναφέρεται ως) «διάσημος» περιφερόμενος μαντολινιστής, στην άγουρη, ήδη, ηλικία, των δεκατεσσάρων ετών… γίνεται σπουδαίος χορδιστής με παγκόσμιες διακρίσεις…
Αρωγός των τυφλών της μουσικής και Σπουδαίος εφευρέτης…
Καταγωγή του η Πέργαμος, και αναφέρομαι στον Ευάγγελο Θ. Τσαμουρτζή, γεννηθέντα το 1885 και θανόντα στην Αθήνα το 1965 (οι πληροφορίες  για τον Τσαμουρτζή προέρχονται κυρίως από τη σπουδαία εργασία του Δημήτρη Ν. Καραβέλη, από βικιπαιδεια, και άλλα sites και σελίδες, φυσικά διασταυρωμένες, από προφορικές συζητήσεις και οπωσδήποτε διαμορφωμένες…):

ΕΥΑΓΓΕΛΟΣ Θ. ΤΣΑΜΟΥΡΤΖΗΣ
Πέργαμος Μ. Ασίας 1885 – Αθήνα 1965.
Ιδιοσύστατη προσωπικότητα της Ελληνικής Τέχνης των Ήχων.
Μουσικός, εφευρέτης και μουσικός εφευρέτης (τυφλός από 3 ετών!) με σπουδές στο Ωδείο Αθηνών (στο οποίο το 1922 προσλήφθηκε ως γενικός υπεύθυνος οργάνων). Επίσης, ονομαστός χορδιστής πιάνων (με δίπλωμα Α΄ τάξεως από τα εργοστάσια πιάνων C. Rind και Boesendorfer της Βιέννης και θητεία τελειοποίησης στα εργοστάσια πιάνων Hupfeld της Λειψίας). Ήρθε σε επαφή με τη μουσική σε ηλικία 10 ετών, παίζοντας φλάουτο και μαντολίνο.
Το 1909 αναφέρεται ως περιοδεύων μαντολινιστής.
Το 1910 εγκαταστάθηκε στην Αθήνα και φοίτησε τόσο στον Οίκο Τυφλών όσο και στο Ωδείο Αθηνών κάνοντας μαθήματα άρπας -χορδίσματος πιάνων.
Με το ταλέντο και το μοναδικό «μουσικό αφτί» του, κέρδισε την εκτίμηση του Γ. Νάζου, που τον πήρε υπό την προστασία του.
Στα τέλη του 1911 πήγε στη Βιέννη και μαθήτευσε στην Αυτοκρατορική Σχολή Τυφλών, από την οποία πήρε το 1912 δίπλωμα καθηγητού μουσικογραφίας.
Μαθήτευσε επίσης στα προαναφερόμενα ονομαστά εργοστάσια πιάνων.
Επέστρεψε στην Αθήνα το 1912 και προς το τέλος της δεκαετίας του 1910 ίδρυσε Μουσικό Οίκο.
Το 1922 ταξίδεψε στη Γερμανία και ήρθε σε επαφή με σημαντικές προσωπικότητες του Χώρου των πιανιστών και των κατασκευαστών-χορδιστών πιάνων.
Όταν επέστρεψε οριστικά στην Αθήνα, προκήρυξε με δική του πρωτοβουλία-χρηματοδότηση Διαγωνισμό πιάνου σε Αθήνα και Θεσσαλονίκη (1924) και στη συνέχεια, Διαγωνισμό βιολιού και σύνθεσης.
Έτσι, τον ίδιο χρόνο, ανακηρύχθηκε σε «μεγάλο ευεργέτη» του Ωδείου Αθηνών.
Υπήρξε εφευρέτης του πολύκροτου “πολυχόρδου”.
Η πρώτη επίδειξη πολυχόρδου –εγχόρδου οργάνου τύπου άρπας, με 117 χορδές και με έκταση τις 6 περίπου οκτάβες- έγινε στο θέατρο “Ολύμπια” το 1937, με “πρώτη διδάξασα” τη διακεκριμένη αρπίστρια Mathilde Wassenhoven.
Τον ίδιο χρόνο του απενεμήθη το Μαυρογένειο Βραβείο της Ακαδημίας Αθηνών και ιδρύθηκε τάξη πολυχόρδου στο Ωδείο Αθηνών.
Το 1938 ταξίδεψε στην Αμερική με τη Φιλοθέη Αράγκη, προκειμένου να κατορθώσει τη διάδοση του πολυχόρδου στην Ομογένεια.
Διοργάνωσε συναυλίες και αναγορεύτηκε τακτικό μέλος του Chartered Institute of American Inventors.
Τις πληροφορίες μας δίνει ο συνθέτης Δ. Λεβίδης που έγραψε το 1940-41 “Ειδική μέδοδο για τη διδασκαλία του πολυχόρδου”, -με τεχνική και δακτυλοθεσία από την Mathilde Wassenhoven – που μεταφράστηκε μεν στη γαλλική, αλλά παρέμεινε ανέκδοτη (“Méthode speciale destinée à l΄ enseignement du “Polycorde”-Technique et doigté΄ de Mme Mathilde Wassenhoven”).
Από τον Απρίλιο του 1937, ο Λεβίδης, παρουσίασε -χωρίς επιτυχία- το έργο του «Παραλλαγές», για 3 «πολύχορδα», πνευστά και κρουστά.
Εκτός του Λεβίδη, που έγραψε ή μετέγραψε και άλλα έργα για «πολύχορδο», στο περιορισμένο ρεπερτόριο των αυθεντικών έργων για το όργανο, υπάρχουν δύο ακόμα ελλ. έργα: το «Παραμύθι» -Παραλλαγές για «πολύχορδο», του Γρ. Κωνσταντινίδη και η «Βαρκαρόλα» του Στ. Βαλτετσιώτη.
Στις λοιπές εφευρέσεις του Τσαμουρτζή, περιλαμβάνονται: το «γραφείο με αρχειοθήκη» -που μπορούσε να παραδώσει αμέσως σε ειδική θυρίδα οποιονδήποτε αρχειοθετημένο φάκελο-, το «μυριοστόμετρο» -που μπορούσε να μετρήσει με ακρίβεια, το χιλιοστό του χιλιοστού του μέτρου-, το «αυτόματο μουσικό αναλόγιο» -που μπορούσε να γυρίζει μόνο του τις σελίδες της παρτιτούρας, κατά βούληση του εκτελεστή-, το «ηχόρυθμο» -εξάρτημα που μπορούσε να προσκολληθεί σε οποιοδήποτε έγχορδο όργανο και να του βελτιώσει τον ήχο-, το «μέτρο για τυφλούς» -που παρείχε την ευχέρεια στους τυφλούς να μετρούν αποστάσεις με ακρίβεια, χιλιοστού του μέτρου-, ο «πολύγραφος για τυφλούς» -που επέτρεπε στους τυφλούς να στοιχειοθετούν και να εκτυπώνουν, χίλια αντίτυπα, ενός κειμένου, στην ειδική γραφή του «συστήματος Μπράιγ» μέσα σε μια ώρα, κάτι, που ως τότε, ήταν αδύνατον.
Η τελευταία αυτή εφεύρεση δόθηκε δώρο προς χρήση των τυφλών σε 33 κράτη και εξασφάλισε στον δημιουργό της τον τίτλο του «διεθνούς ευεργέτου».
Όμως ο Τσαμουρτζής έχασε μεγάλο μέρος της περιουσίας του, κατά το 2ο  Παγκόσμιο Πόλεμο και στη συνέχεια, παρά τις έντονες προσπάθειές του, δεν κατάφερε να συντηρήσει το ενδιαφέρον της κοινής γνώμης για το «πολύχορδο» και τις λοιπές εφευρέσεις του.
Στα τελευταία χρόνια της ζωής του έμεινε παράλυτος.
Τραγούδια που συνέθεσε: «Ο Ύμνος της Σμύρνης», «Ακρογιάλι», «Ανταγαπάσαι», «Δεν θέλω τα ματάκια μου», «Το μυρολόγι (sic) του βοσκού», κ.λπ.
Περισσότερες πληροφορίες θα βρείτε στη θαυμάσια, από κάθε άποψη διπλωματική εργασία του Δημήτρη Ν. Καραβέλη, «Ευάγγελος Θ. Τσαμουρτζής: Η ζωή και το έργο του» Τμήμα Μουσικών Σπουδών του ΑΠΘ, 1998, επιβλέπων καθηγητής Δ. Γιάννου.
Ακολουθούν λίγα βιογραφικά στοιχεία για τον άνθρωπο που κράτησε στο προσκήνιο με την εργασία του αυτή τη ζωή και το έργο του πολυσχιδούς Έλληνα τυφλού χορδιστή και εφευρέτη Ευάγγελου Τσαμουρτζή, αναδεικνύοντας ουσιαστικά για πρώτη φορά, άγνωστες πτυχές της προσωπικότητάς του, που άλλως μάλλον θα πέρναγε απαρατήρητος, καταχωνιασμένος στα πιο αραχνιασμένα χρονοντούλαπα της Μουσικής Ιστορίας.
Άγνωστες οι αιτίες, για τις οποίες, ο άνθρωπος αυτός ο Τσαμουρτζής, δε μνημονεύεται, από τους αρμόδιους, των μουσικών πραγμάτων…

πηγή: www.musicheaven.gr

Μετάβαση στο περιεχόμενο