Συμπερίληψη των παιδιών με αναπηρία στο γενικό σχολείο: προϋποθέσεις πραγμάτωσης ενός σχολείου για όλους – ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΗ ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ της Βαλέριας Λιούμη – Διϊδρυματικό Π.Μ.Σ. Επιστήμες της Αγωγής μέσω Καινοτόμων Τεχνολογιών και Βιοϊατρικών Προσεγγίσεων – Μέρος 26ο
6.1. Συμπερίληψη και παιχνίδι
Για τα μικρά παιδιά το παιχνίδι είναι μια σημαντική δραστηριότητα κοινωνικοποίησης, η οποία έχει πολλά ωφέλη με κυριότερο την σύναψη φιλικών σχέσεων. Αντιλαμβάνονται τη φιλία, ως το αποτέλεσμα της συμμετοχής με συνομηλίκους σε κοινό παιχνίδι, ενώ ως πιο κοντινούς φίλους διαλέγουν εκείνους με παρόμοιες προτιμήσεις παιχνιδιού (Dowling, 2000). Ιδιαίτερα για τα παιδιά με αναπηρία, το κοινό παιχνίδι με συνομηλίκους αποτελεί μια πολύ καλή ευκαιρία για εδραίωση νέων δεξιοτήτων σε πλαίσια απαλλαγμένα από διαχωρισμούς (Galaterou & Antoniou, 2017). Θα πρέπει όμως, να δοθεί η αρμόζουσα προσοχή για πρόληψη περιπτώσεων κακοποίησης-μπούλινγκ εις βάρος των παιδιών με αναπηρία από τα μη ανάπηρα παιδιά (Kuutti, Sajaniemi , Björn , Heiskanen, & Reunamo, 2022).
Σε μια πρόσφατη έρευνα που εξέτασε τη συμμετοχή και την πρόσβαση των παιδιών με αναπηρία στις παιδικές χαρές της Ολλανδίας, αναφέρεται πως υπήρξαν αρκετές δυσκολίες, οι οποίες σχετίζονταν με το γεγονός ότι η γνώση για τα παιδιά με αναπηρία και τις ανάγκες τους ήταν ελάχιστη, όπως και η χρηματοδότηση που απαιτούνταν για τη διαμόρφωση του χώρου-παιχνιδιού, ενώ ελλιπείς ήταν και οι προσπάθειες διαμόρφωσης ενός συμπεριληπτικού τρόπου δράσης αναφορικά με το παιχνίδι. Αιτία για την αποτυχία διαμόρφωσης μιας συμπεριληπτικής πολιτικής σχετικά με το παιχνίδι, κρίθηκε πως ήταν η έλλειψη επικοινωνίας με τα άμεσα εμπλεκόμενα μέλη, όπως τα ίδια τα ανάπηρα παιδιά, τις οικογένειές τους και τους ειδικούς που τα υποστηρίζουν. Αυτό μπορεί να συμβαίνει διότι οι υπεύθυνοι δεν έχουν επαρκή σχετική πληροφόρηση και ακολουθούν συγκεκριμένες κατευθύνσεις. Επίσης, πολλές φορές οι απόψεις-προσδοκίες των άμεσα εμπλεκόμενων σχετικά με τη διαμόρφωση του περιβάλλοντος παιχνιδιού διαφέρουν (Van Melik & Althuizen, 2022).
Η σύσταση ομάδων παιχνιδιού, όπου εμπλέκονται παιδιά με και χωρίς αναπηρία βελτιώνει τη συναισθηματική νοημοσύνη των συνομηλίκων και καλλιεργεί δεξιότητες ενσυναίσθησης και αλληλοβοήθειας με αποτέλεσμα η αποδοχή να καθίσταται ευκολότερη (Jamison, Forston, & Stanton-Chapman, 2012). Επιπλέον, τα βασικά χαρακτηριστικά του παιχνιδιού, δηλαδή η ελευθερία, η ευχαρίστηση και η ελαστικότητα, ευνοούν την διαφοροποίηση της εκπαιδευτικής διαδικασίας κάνοντας πιο πιθανή τη συμμετοχή των παιδιών με αναπηρίες ή/και ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες στο μάθημα και ακολούθως την εκπαιδευτική συμπερίληψή τους (Lenakakis, Howard, & Felekidou, 2018). Οι πολυαισθητηριακές μέθοδοι που χρησιμοποιούνται στην παιγνιώδη μάθηση έχουν αποδειχθεί πως ευνοούν την αντίληψη και την κατανόηση των παιδιών (Castle & Buckler, 2021).
Παράλληλα, το παιχνίδι ως εκπαιδευτικό εργαλείο ενισχύει δεξιότητες που σχετίζονται με την παραγωγή προφορικού λόγου (λεξιλόγιο, γραμματική, σύνταξη) και με τα μαθηματικά (Jamison, Forston, & Stanton-Chapman, 2012; Pyle , DeLuca , & Danniels , 2017), ενώ η διαφορετικότητα και η ανομοιογένεια των μαθητών αποτελούν ευκαιρίες μάθησης και όχι εμπόδια (Carrington & Duke, 2014). Για αυτό τον λόγο, είναι εξαιρετικά ωφέλιμο οι εκπαιδευτικοί να προωθούν τη μάθηση μέσω του παιχνιδιού (De Witt, 2020).
Σε πρακτικό επίπεδο, για την πραγματοποίηση δραστηριοτήτων παιχνιδιού, στις οποίες περιλαμβάνονται παιδιά με αναπηρία ή/και ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες, είναι αποτελεσματικότερο να συσταθούν μικρές ομάδες, με συνεργατική διάθεση και ευέλικτα χαρακτηριστικά. Σε πρωταρχικό στάδιο ο εκπαιδευτικός βοηθά, συντονίζει και υποστηρίζει τη δραστηριότητα, ωστόσο στη συνέχεια κρατά μια διακριτική στάση και εμπλέκεται όλο και λιγότερο αφήνοντας τα παιδιά να αναπτύξουν το παιχνίδι τους ελεύθερα. Η κατάλληλη και προσβάσιμη διαμόρφωση του χώρου είναι επίσης, ένα καίριο ζήτημα καθώς δίνει κίνητρο στα παιδιά και καθιστά τη δραστηριότητα πιο προσιτή στα ενδιαφέροντα και τις προτιμήσεις τους (Ρεκαλίδου, Ζάνταλη, & Σοφιανίδου, 2010).
Για την ενίσχυση της συμπερίληψης μέσω του παιχνιδιού, πρέπει να γίνει κατανοητό ότι το παιχνίδι ενδέχεται να χρειαστεί κάποιες τροποποιήσεις σχετικά με την πολυπλοκότητά του. Κάποιες τεχνικές απλοποίησης θα μπορούσαν να είναι η οπτικοποίηση των οδηγιών, η χρήση ιστοριών κοινωνικού περιεχομένου και η ανάλυση της δραστηριότητας σε απλούστερη και πιο κατανοητή μορφή. Ωστόσο, το σημαντικότερο ζήτημα σχετικά με τη συμπερίληψη και το παιχνίδι είναι η θετική ενίσχυση της κοινωνικής αλληλεπίδρασης των παιδιών για ανάπτυξη της συναισθηματικής νοημοσύνης, η προώθηση της σχολικής επιτυχίας, η ενίσχυση της αυτορύθμισης και η εδραίωση της αποδοχής τόσο στο σχολικό περιβάλλον, όσο και στο ευρύτερο κοινωνικό (Mortier, 2020).
