Πολιτικές για τις γυναίκες με αναπηρία σε ευρωπαϊκό και εθνικό επίπεδο – ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ της Ευαγγελίας Μυτάρα, ΠΑΝΤΕΙΟΝ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΚΟΙΝΩΝΙΚΩΝ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ, ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ «ΑΝΑΛΥΣΗ ΚΑΙ ΕΦΑΡΜΟΓΗ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΠΟΛΙΤΙΚΗΣ» – Μέρος 15ο
3.3 Βία και πρόσβαση στη δικαιοσύνη
Τα άτομα με αναπηρία είναι πιθανό να υποστούν κακοποιητική συμπεριφορά και βία συχνότερα σε σχέση με άτομα που δεν έχουν κάποια αναπηρία, και αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι τα εν λόγω άτομα είναι πιο ευάλωτα (Hollomotz, 2013). Από την άλλη πλευρά, οι γυναίκες πέφτουν συχνά θύματα εμφυλης βιας. Ταυτόχρονα, τα τελευταία χρόνια΄, έχει παρατηρηθεί από τους διεθνής οργανισμούς, ολοένα και περισσότερο, η βία που υφίστανται οι γυναίκες με αναπηρία. Δεν υπάρχει αμφιβολία, ότι οι γυναίκες και τα κορίτσια με αναπηρία, αντιμετωπίζουν περισσότερες δυσκολίες και εμπόδια σε καταστάσεις βίας ή κακοποιητικής συμπεριφοράς. Είναι πιθανό, ανάλογα την αναπηρία τους, να μην μπορούν να υπερασπιστούν τον εαυτό τους, να μην έχουν τη δυνατότητα να αναγνωρίσουν μία συμπεριφορά ως κακοποιητική, να μην έχουν τη δυνατότητα να ξεφύγουν από το περιβάλλον βίας, ή και τέλος η πρόσβαση στη δικαιοσύνη να καθίσταται αδύνατη (De Silva de Alwis, 2008).
Σε γενικές γραμμές, η βία μπορεί να είναι σεξουαλική, συζυγική,, ενδοοικογενειακή, ψυχολογική κτλ. (Στρατηγάκη, 2007). Εντούτοις, οι γυναίκες με αναπηρία υφίστανται και μορφές βίας όπως οικονομική εκμετάλλευση, κοινωνική απομόνωση, αναγκαστική στείρωση και άλλες παρόμοιες μορφές. Επιπλέον, οι γυναίκες με αναπηρία ενδέχεται να βιώσουν κάποια μορφής βία εντός και εκτός του οικογενειακού τους περιβάλλοντός, όπως για παράδειγμα σε ιδρύματα, και να προέρχεται από τον σύντροφο, το οικογενειακό και φιλικό περιβάλλον ή ακόμα και από τους φροντιστές τους (Ortoleva & Hope, 2012. Για τις γυναίκες με αναπηρία η βία παραμένει σε υψηλά επίπεδα καθώς ο συνδυασμός αναπηρίας και φύλου είναι καθοριστικός. Πόσο μάλλον, οι γυναίκες με νοητικές ή ψυχοκοινωνικές αναπηρίες, διατρέχουν ακόμα υψηλότερο κίνδυνο να υποστούν κάποια μορφή βίας ή κακοποιητικής συμπεριφοράς.
Η συνεδρίαση της Επιτροπής για τα Δικαιώματα των Γυναικών και την Ισότητα των Φύλων που πραγματοποιήθηκε τον Νοέμβριο του 2018 στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, ανέδειξε σημαντικά στατιστικά δεδομένα για τη βία που υφίστανται οι γυναίκες με αναπηρία. Η Ferragut Rosa Estaras (2018) , η οποία παρουσίασε τα εν λόγω δεδομένα, υποστήριξε ότι οι γυναίκες με αναπηρία, έχουν δύο έως πέντε φορές περισσότερες πιθανότητες να πέσουν θύματα βίας, σε σύγκριση με τις γυναίκες χωρίς αναπηρία. Παράλληλα, όπως αναδείχθηκε στην παρούσα συνεδρίαση, το 34% των ευρωπαίων γυναικών με αναπηρία ή πρόβλημα υγείας, έχουν υποστεί σεξουαλική ή σωματική βία από τον σύντροφο τους κάποια στιγμή κατά την διάρκεια της ζωής τους. Την ίδια στιγμή, αναγνωρίζεται ΄΄ότι η στείρωση των γυναικών με αναπηρία χωρίς την γνώση τους ή τη θέλησή Τους, αποτελεί μια μορφή βίας. Σύμφωνα με τα παραπάνω είναι σημαντικό να υπογραμμιστεί ότι οι γυναίκες με αναπηρία είναι συχνότερα θύματα βίας, και μάλιστα αυτό προέρχεται κατά ένα μεγάλο ποσοστό εντός της οικογένειας τους.
Η αναγκαστική στείρωσή και άμβλωση, όπως αναφέρθηκε και παραπάνω, αποτελεί μία μορφή βίας που συχνά υφίστανται οι γυναίκες και τα κορίτσια με αναπηρία. Η έκθεση που δημοσίευσαν το European Disability Forum (EDF) CERMI Women’s Foundation (2017) παρουσιάζει στοιχεία που έχουν καταγραφεί στην Ευρώπη σχετικά με την αναγκαστική στείρωση για τις γυναίκες και τα κορίτσια με αναπηρία. Για παράδειγμα, στην Ισπανία συνεχίζεται να πραγματοποιείται η αναγκαστική στείρωση, ειδικά σε γυναίκες με νοητικές ή ψυχοκοινωνικές αναπηρίες. Το 2015 το δικαστήριο της Κροατίας, επέτρεψε την αναγκαστική στείρωση σε γυναίκα με ψυχοκοινωνική αναπηρία, καθότι σύμφωνα με την κρίση του δικαστηρίου, με τις συχνές εγκυμοσύνες έβαζε σε κίνδυνο τη ζωή της. Χώρες όπως η Νορβηγία, η Φιλανδία, Δανία και άλλες είχαν πρόσφατα προγράμματα αναγκαστικής στείρωσης. Η μέθοδος της αναγκαστικής στείρωσης, όπως υπογραμμίζεται στην παρούσα έκθεση, μπορεί να βλάψει σοβαρά την υγεία των γυναικών με αναπηρία. Εν κατακλείδι, αυτό που ευελπιστεί η παρούσα έκθεση, είναι όλες οι χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης να κυρώσουν τη Σύμβαση της Κωνσταντινούπολης, η οποία απαγορεύει την αναγκαστική στείρωση και την άμβλωση καθώς και να καταστήσει τη βία των γυναικών παράνομη, ώστε με αυτόν τον τρόπο και η αναγκαστική στείρωση και άμβλωση να γίνουν παράνομες.
Στην Ελλάδα, δεν υπάρχουν βάσεις δεδομένων που να καταγράφουν περιστατικά βίας για τις γυναίκες με αναπηρία. Ωστόσο, το 2018 Το Δίκτυο Υποστηρικτικών Δομών της Γενικής Γραμματείας Ισότητας των Φύλων (Γ.Γ.Ι.Φ.) για την αντιμετώπιση της βίας κατά των γυναικών και την προστασία των θυμάτων, ανάρτησε σημαντικά στατιστικά δεδομένα σχετικά με τη βία κατά των γυναικών. το 2018, το σύνολο των γυναικών που κάλεσαν στην πανελλαδικής εμβέλειας 24ωρη Τηλεφωνική Γραμμή SOS 15900 ήταν 5.088, από τις οποίες οι 18 (1%) ήταν γυναίκες με αναπηρία. Από τις 25.079 των γυναικών που απευθύνθηκαν στα 41 Συμβουλευτικά Κέντρα από την αρχή της λειτουργίας τους, οι 131(1%) είναι γυναίκες με αναπηρία. Τέλος, 1518 γυναίκες φιλοξενήθηκαν στους Ξενώνες Φιλοξενίας από την αρχή της λειτουργίας του, από τις οποίες οι 13(1%) είναι γυναίκες με αναπηρία.
Σύμφωνα με πρόσφατες μελέτες του Ελληνικού Μεσογειακού Πανεπιστημίου, που παρουσιάστηκαν σε ημερίδα με θέμα «Έμφυλη βία» και πραγματοποιήθηκε στο πλαίσιο του προγράμματος «Δράσεις προώθησης ισότητας των φύλων στην Περιφέρεια Κρήτης 2018 – 2020» , τα ποσοστά κακοποίησης γυναικών στην Κρήτη είναι πάνω από το μέσο όρο της Ευρώπης. Σχετικά με τις γυναίκες με αναπηρία, είναι συγκλονιστικό ότι από τις 82 γυναίκες με αναπηρία που συμμετείχαν, το 81.7% έχει υποστεί κάποια μορφή κακοποίησης ή βίας. Συγκλονιστικό είναι επίσης το γεγονός, ότι θύτες αυτών των περιστατικών κακοποίησης ή βίας ανήκουν στο στενό οικογενειακό περιβάλλον. Πιο συγκεκριμένα, οι θύτες μπορεί να είναι οι γονείς, ο σύντροφος ή ακόμα και ένας΄/μια φροντιστής/τρια που αναλαμβάνουν την φροντίδα της ανάπηρης γυναίκας. Από την άλλη πλευρά, τα θύματα που πλήττονται περισσότερο, ανήκουν σε νεαρότερες ηλικίες, και συνήθως δεν έχουν πρακτική και συναισθηματική υποστήριξη.
Παράλληλα, εκτός από την καταγραφή περιστατικών βίας, σημαντικός είναι ο παράγοντας της δυνατότητας πρόσβασης στη δικαιοσύνη. Η πρόσβαση αφορά σε εμπόδια στο φυσικό και δομημένο περιβάλλον, δηλαδή είτε λόγω απουσίας προσβάσιμου περιβάλλοντος, όπως για παράδειγμα ράμπες αμαξιδίων, είτε λόγω απουσίας υπηρεσιών ενημέρωσης σε προσβάσιμη μορφή, όπως για παράδειγμα έντυπα σε μορφή braille. Την ίδια στιγμή, απουσιάζει πλήρως η δυνατότητα βοήθειας από εξειδικευμένο προσωπικό, διερμηνείς νοηματικής γλώσσας ή ακόμα και η ύπαρξη προσωπικού βοηθού. Επομένως, όλα τα παραπάνω , αποτελούν άρνηση εύλογων προσαρμογών, και όπως εξηγήθηκε, αποτελούν και μια μορφή διάκρισης. Είναι όμως και σημαντικά εμπόδια, καθότι αποτελούν ανασταλτικούς παράγοντες ώστε μια γυναίκα με αναπηρία να καταγγείλει ένα περιστατικό κακοποίησης ή βίας.
Συμπεραίνουμε λοιπόν, ότι η βία κατά των γυναικών με αναπηρία είναι υπαρκτή και μάλιστα πολλές φορές δύσκολο να καταγγελθεί, διότι γυναίκες με νοητικές ή ψυχοκοινωνικές αναπηρίες δεν έχουν τη δυνατότητα να αναγνωρίσουν και να δηλώσουν μία κακοποιητική συμπεριφορά. Ένα σημαντικό κενό που υπάρχει στην Ελλάδα, είναι η απουσία καταγραφής των περιστατικών και των μορφών βίας. Από την άλλη πλευρά, η πρόσβαση στη δικαιοσύνη αποτελεί καθοριστικό εμπόδιο. Για αυτόν τον λόγο, όπως έχει αναδειχθεί και παραπάνω, οι πολιτικές κατά της βίας των γυναικών με αναπηρία έχουν στόχο την καταγραφή των περιστατικών αλλά και τη διευκόλυνση στην πρόσβαση στη δικαιοσύνη.
