Ο Όμηρος φέρεται ως ο συγγραφέας των ποιητικών κειμένων της Ιλιάδας και της Οδύσσειας, από τα πρώτα κείμενα της Ιστορικής περιόδου της αρχαίας Ελλάδας, γνωστά ως “Ομηρικά Έπη”.
Πίνακας περιεχομένων
• 1 Ζωή και έργα
• 2 Το ομηρικό ζήτημα
• 3 Ιστορικές πτυχές των ποιημάτων
• 4 Εξωτερικοί σύνδεσμοι
Ζωή και έργα
O Όμηρος ήταν o θρυλικός (ή ίσως μυθικός) πρώτος επικός ποιητής και ραψωδός στον οποίο αποδίδεται παραδοσιακά η συγγραφή των σημαντικότερων ελληνικών επών της Ιλιάδας και της Οδύσσειας, της κωμικής Βατραχομυομαχίας, των ομηρικών ύμνων και των διάφορων άλλων χαμένων ή αποσπασματικών εργασιών όπως οι Μάργιτες. Μερικοί αρχαίοι συγγραφείς αποδίδουν σε αυτόν ολόκληρο επικό κύκλο, ο οποίος περιλαμβάνει περαιτέρω ποιήματα για τον τρωικό πόλεμο καθώς επίσης και τα Θηβαϊκά ποιήματα για τον Οιδίποδα και τους γιους του.
Η παράδοση λέει ότι ο Όμηρος ήταν τυφλός και διάφορες ιωνικές πόλεις θεωρούνται ότι είναι ο τόπος γεννήσεώς του, αλλά η βιογραφία του είναι ανεξιχνίαστη. Θρύλοι αναφέρουν ότι περιόδευε ως ραψωδός σε ιωνικές αυλές αξιωματούχων. Επανειλημμένα έχει τεθεί το ζήτημα εάν ήταν ο ίδιος ο συγγραφέας της Ιλιάδας και της Οδύσσειας καθώς και της Βατραχομυομαχίας, ενώ οι ομηρικοί ύμνοι και τα κυκλικά ποιήματα θεωρείται γενικά ότι είναι μεταγενέστερα από τα δύο επικά ποιήματα.
Επτά αρχαίες πόλεις της Ιωνίας διεκδικούσαν τον τιμητικό τίτλο να είναι η γενέτειρα πόλη του Ομήρου.
Η Ιλιάς αποτελείται από περίπου 16.000 στίχους και αναφέρεται στις τελευταίες πενήντα μία (51), αποφασιστικής σημασίας ημέρες του πολέμου της Τροίας, ο οποίος συνολικά διήρκεσε, σύμφωνα με το μύθο, 10 χρόνια.
Η Οδύσσεια αποτελείται από περίπου 12.000 στίχους και περιγράφει τις επίσης δεκαετούς διάρκειας περιπλανήσεις του βασιλιά της Ιθάκης, Οδυσσέα, κατά τη μετάβαση από την Τροία που είχε αλωθεί, στην πατρίδα του. Όμως, γλωσσολογικές και πολιτισμικές μελέτες δείχνουν ότι τα δύο έπη δεν πρέπει να έχουν γραφτεί από τον ίδιο συγγραφέα. Συγκεκριμένα, το πρώτο, η Ιλιάς, αποδίδεται στον Όμηρο, ο οποίος πιθανόν να συνένωσε και επεξεργάστηκε παλαιότερα μικρά έπη. Το δεύτερο, η Οδύσσεια, αποδίδεται σε άλλο, άγνωστο συγγραφέα, περίπου μια γενιά νεώτερο του Ομήρου, ο οποίος ίσως επεξεργάστηκε και βελτίωσε ένα προϋπάρχον μικρότερο έπος.
Το ομηρικό ζήτημα
Γενικά, υπάρχει συμφωνία μεταξύ των μελετητών ότι η Ιλιάδα και η Οδύσσεια υποβλήθηκαν σε μια διαδικασία τυποποίησης και αφαίρεσης του παλαιότερου υλικού στον 8ο αιώνα π.Χ. Σημαντικό ρόλο σε αυτή τη διαδικασία διαδραματίσθηκε από τον αθηναίο τύραννο Ίππαρχο, ο οποίος μεταρρύθμισε την απαγγελία της ομηρικής ποίησης στα Παναθήναια. Πολλοί κλασικιστές υποστηρίζουν ότι αυτή η μεταρρύθμιση πρέπει να περιελάμβανε και την παραγωγή ενός κανονικού γραπτού κειμένου.
Μια ανάλυση της δομής και του λεξιλογίου της Ιλιάδας και της Οδύσσειας δείχνει ότι τα ποιήματα αποτελούνται από κανονικές επαναλαμβανόμενες φράσεις ακόμη και ολόκληρους στίχους. Θα μπορούσε η Ιλιάδα και η Οδύσσεια να ήταν προφορικές παραδόσεις, που συντίθενται επί τόπου από τον ποιητή ο οποίος χρησιμοποιεί μια συλλογή απομνημονευμένων στίχων και των φάσεων; Οι Milman Parry και ο Λόρδος Αλβέρτος επισήμαναν ότι μια τέτοια επιμελημένη προφορική παράδοση, ξένη στους σημερινούς εγγράμματους πολιτισμούς, είναι χαρακτηριστική της επικής ποίησης σε έναν αποκλειστικά προφορικό πολιτισμό. Ακριβώς το πότε αυτά τα προφορικά ποιήματα πήραν μια σταθερή γραπτή μορφή είναι υπό συζήτηση. Η παραδοσιακή απάντηση είναι η “υπόθεση μεταγραφής”, όπου ένας μη-εγγράμματος “Όμηρος” υπαγορεύει το ποίημά του σε έναν εγγράμματο γραφέα του 6ο αιώνα π.Χ. ή νωρίτερα. Πιο ριζοσπαστικοί Ομηριστές, όπως ο Gregory Nagy, υποστηρίζουν ότι ένα κανονικό κείμενο των ομηρικών ποιημάτων ως “έγγραφο” δεν υπήρξε μέχρι την Ελληνιστική περίοδο.
Άλλοι μελετητές, εντούτοις, διατηρούν την πίστη τους στη θεωρία ενός πραγματικού Ομήρου… Έτσι, λίγα είναι γνωστά ή ακόμα και υποτιθεμένα περί της πραγματικής ζωής του, και ένα γνωστό αστείο
