Ο ΡΟΛΟΣ ΤΗΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΣΤΗΡΙΞΗΣ ΣΤΗ ΖΩΗ ΤΩΝ ΑΤΟΜΩΝ ΜΕ ΟΠΤΙΚΗ ΑΝΑΠΗΡΙΑ – ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ της ΕΥΓΕΝΙΑΣ ΣΕΙΡΑ – ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ, Επιστήμες της Αγωγής: Ειδική Αγωγή, Εκπαίδευση και Αποκατάσταση – Μέρος 2ο
Εισαγωγή
Τα άτομα με αναπηρίες υπάρχει μεγάλη πιθανότητα να βιώσουν αισθήματα μοναξιάς, κοινωνικού αποκλεισμού και προκαταλήψεις συγκριτικά με τον τυπικά αναπτυσσόμενο πληθυσμό (Stewart et al., 2014). Πιο συγκεκριμένα, τα άτομα με οπτική αναπηρία συχνά έχουν λιγότερες κοινωνικές συναναστροφές ενώ εμπλέκονται λιγότερο σε κοινωνικές δραστηριότητες σε σύγκριση με τους βλέποντες συνομηλίκους τους (Brunes & Heir, 2020). Σε πολλά κράτη η απώλεια όρασης συνδέεται με τον εγκλεισμό στο σπίτι και την ελαχιστοποίηση των κοινωνικών επαφών (Heppe et al., 2020). Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (2016), η οπτική αναπηρία ορίζεται ως η μόνιμη απώλεια σε μία ή περισσότερες λειτουργίες της όρασης. Ο αριθμός των ατόμων που κατατάσσονται στην κατηγορία της οπτικής αναπηρίας ανέρχεται στα 253 εκατομμύρια εκ των οποίων τα 36 εκατομμύρια είναι τυφλοί και τα 217 εκατομμύρια είναι άτομα με μέτρια ή σοβαρά προβλήματα όρασης (Bourne et al., 2017). Όσο λοιπόν αυτός ο αριθμός αυξάνεται τόσο κρίνεται αναγκαίο να γνωρίσουμε καλύτερα τις επιπτώσεις της οπτικής αναπηρίας στην ψυχική υγεία των ατόμων και το επίπεδο ζωής τους (Demmin & Silverstein, 2020) αλλά και τους τρόπους με τους οποίους οι επιπτώσεις αυτές μπορούν να ελαχιστοποιηθούν.
Η απώλεια της όρασης συνδέεται άμεσα με τη μείωση της παραγωγικότητας σε συνδυασμό με οικονομικές επιπτώσεις με αποτέλεσμα να επηρεάζεται η ψυχολογία των ατόμων και να επιβαρύνεται το βιοτικό τους επίπεδο (Khorrami-Nejad et al., 2016). Είναι γεγονός, πως τα άτομα με οπτική αναπηρία είναι πιθανό να εμφανίσουν συμπτώματα κατάθλιψης και χαμηλά επίπεδα αυτοεκτίμησης και συναισθηματικής ανασφάλειας ως αποτέλεσμα της έλλειψης ορισμένων λειτουργικών δεξιοτήτων (Bassey et al., 2019, Papadopoulos et al., 2014). Σκοπός της παρούσας μεταπτυχιακής εργασίας είναι να μελετήσει τις επιπτώσεις της απώλειας της όρασης στη ζωή των ατόμων και τη συμβολή της κοινωνικής στήριξης στη βελτίωση των συνθηκών της ζωής τους. Πιο συγκεκριμένα, θα διερευνηθεί ο ρόλος της κοινωνικής στήριξης στη βελτίωση της ψυχικής υγείας των ατόμων με οπτική αναπηρία και η επίδρασή της σε ψυχοκοινωνικά χαρακτηριστικά όπως η κατάθλιψη και η αυτοεκτίμηση. Επιπλέον, θα αναλυθεί η συμβολή της κοινωνικής στήριξης στη βελτίωση του βιοτικού επιπέδου των ατόμων βοηθώντας τα να προσαρμοστούν καλύτερα στην ενήλικη ζωή όντας αποδεκτά μέλη σε διάφορα εργασιακά περιβάλλοντα και συνάμα στη προσαρμογή και διαχείριση ποικίλων στρεσογόνων καταστάσεων. Τέλος, εξαιτίας του γεγονότος ότι τα άτομα αυτά βιώνουν έντονα το αίσθημα του αποκλεισμού θα επιχειρηθεί να διερευνηθεί η συμβολή της κοινωνικής στήριξης στην κοινωνικοποίηση και στη μείωση του αισθήματος της μοναξιάς.
Βασικοί άξονες της εργασίας αποτελούν οι προκλήσεις που καλούνται να αντιμετωπίσουν τα άτομα με οπτική αναπηρία σχετικά με την ψυχική τους υγεία αλλά κυρίως ο ρόλος της κοινωνικής στήριξης στη μείωση αρνητικών ψυχοκοινωνικών χαρακτηριστικών (χαμηλή αυτοεκτίμηση, άγχος, κατάθλιψη) και στη βελτίωση του επιπέδου ζωής τους. Επιπρόσθετα, θα γίνει αναφορά στις κατηγορίες της κοινωνικής στήριξης και στα αισθήματα που προκαλεί η παροχή της στα άτομα που έρχονται αντιμέτωπα με οποιαδήποτε μορφή απώλειας της όρασης. Συνεπώς, επιχειρήθηκε να γίνει μια συγκριτική μελέτη των αποτελεσμάτων των ερευνών που έχουν πραγματοποιηθεί ως τώρα ώστε να διαπιστωθεί ο αντίκτυπος της παροχής κοινωνικής στήριξης γενικότερα στη ζωή των ατόμων με οπτική αναπηρία.
Συγκεκριμένα τα ερευνητικά ερωτήματα είναι τα εξής:
- Ο ρόλος της κοινωνικής στήριξης στην ψυχική υγεία των ατόμων με οπτική αναπηρία
- Η συμβολή της κοινωνικής στήριξης στη βελτίωση του βιοτικού επιπέδου των ατόμων με οπτική αναπηρία.
- Η συμβολή της κοινωνικής στήριξης στην κοινωνικοποίηση και κοινωνική ένταξη των ατόμων με οπτική αναπηρία.