Ο ΡΟΛΟΣ ΤΗΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΣΤΗΡΙΞΗΣ ΣΤΗ ΖΩΗ ΤΩΝ ΑΤΟΜΩΝ ΜΕ ΟΠΤΙΚΗ ΑΝΑΠΗΡΙΑ – ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ της ΕΥΓΕΝΙΑΣ ΣΕΙΡΑ – ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ, Επιστήμες της Αγωγής: Ειδική Αγωγή, Εκπαίδευση και Αποκατάσταση – Μέρος 9ο
1.4. Οπτική αναπηρία κοινωνικοποίηση και κοινωνική ένταξη
Όπως έχει ήδη αναφερθεί η οπτική αναπηρία επηρεάζει τη ζωή εκατομμύρια ανθρώπων παγκοσμίως (Flaxman et al., 2017). Η κοινωνικοποίηση και η συμμετοχή σε κοινωνικές
δραστηριότητες έχουν σημαντικά οφέλη στην υγεία των ατόμων καθώς έχουν συνδεθεί με μειωμένα επίπεδα άγχους, κατάθλιψης, χαμηλά ποσοστά άνοιας και θνησιμότητας ενώ συμβάλλουν στη συνολική βελτίωση του ευ ζην (Cherry et al., 2013). Η κοινωνική ένταξη αποτελεί βασικό συστατικό της κοινωνικό-συναισθηματικής ανάπτυξης του ατόμου (Roe, 2008). Ο όρος κοινωνική ένταξη αναφέρεται στη δυνατότητα των ατόμων να ενσωματωθούν πλήρως στο κοινωνικό σύνολο. Αυτό σημαίνει πλήρης πρόσβαση στην εκπαίδευση, την εργασία και τις κοινωνικές δραστηριότητες (Davey & Gordon, 2017).
Ωστόσο, απώλεια της όρασης έχει αρνητικό αντίκτυπο στην κοινωνική λειτουργία (Shah et al., 2020). Tα άτομα με οπτική αναπηρία αντιμετωπίζουν δυσκολίες ως προς την κοινωνικοποίηση, τις κοινωνικές αλληλεπιδράσεις, και την κοινωνική ένταξη. Η απώλεια οπτικών πληροφοριών συχνά δημιουργεί προβλήματα στη δημιουργία επιτυχημένων κοινωνικών σχέσεων και αλληλεπιδράσεων (Klauke et al., 2023). Ιδιαίτερα, τα εμπόδια σχετικά με τις δεξιότητες καθημερινής ζωής (ανεξάρτητη μετακίνηση, ψώνια) συχνά οδηγούν σε αποφυγή κοινωνικών αλληλεπιδράσεων και σταδιακά σε κοινωνική απομόνωση (Shah et al., 2020). Επιπλέον, η απώλεια της όρασης και οι περιορισμοί στην επίτευξη δραστηριοτήτων συνδέεται με μειωμένη κοινωνική συμμετοχή (Mick et al.,2018). Η ανάγκη για κοινωνικοποίηση και κοινωνική ένταξη εμφανίζεται από την παιδική ηλικία στο σχολικό πλαίσιο. Παρόλα αυτά, οι μαθητές με οπτική αναπηρία αντιμετωπίζουν προκλήσεις σχετικά με την ανάπτυξη κοινωνικών σχέσεων στο σχολικό περιβάλλον (Manitsa et al., 2024). Η απώλεια της όρασης δημιουργεί στους εφήβους αισθήματα κατωτερότητας έχοντας ως συνέπεια την περιορισμένη συμμετοχή σε σχολικές δραστηριότητες συγκριτικά με τους βλέποντες συνομηλίκους τους (Jessup et al., 2018).
Κατά τη μετάβαση στην ενήλικη ζωή μεγάλο ποσοστό των ατόμων με οπτική αναπηρία είναι άνεργα με αποτέλεσμα να έχουν μικρό αριθμό κοινωνικών δικτύων και συναναστροφών, αυξάνοντας έτσι το αίσθημα της μοναξιάς και οδηγώντας τα σε κοινωνική απομόνωση και χαμηλό βιοτικό επίπεδο (Brunes et al., 2019). Από την άλλη πλευρά, τα άτομα που είναι ενεργά στην εργασία παρουσιάζουν εμπόδια στην ενσωμάτωση τους στο εργασιακό περιβάλλον καθώς συχνά υπάρχει έλλειψη παροχής κοινωνικής στήριξης (Naraine & Lindsay 2011). Ταυτόχρονα, η εξάρτηση από τη βοήθεια τρίτων, το μη προσβάσιμο περιβάλλον και η έλλειψη πόρων περιορίζουν σημαντικά την κοινωνική συμμετοχή των ενηλίκων με οπτική αναπηρία σε δραστηριότητες αναψυχής (Grbović & Stanimirov, 2020).
Ακόμη, αξίζει να γίνει αναφορά και στα άτομα μεγαλύτερης ηλικίας με οπτική αναπηρία καθώς αυτή η ηλικιακή ομάδα αντιμετωπίζει μεγαλύτερες προκλήσεις σε κοινωνικό επίπεδο συγκριτικά με τους νεότερους. Οι ηλικιωμένοι με οπτική αναπηρία υστερούν σημαντικά στον τομέα της κοινωνικοποίησης και της συμμετοχής σε κοινωνικές δεξιότητες (Alma et al., 2011). Πιο συγκεκριμένα, εμφανίζουν μειωμένη ανεξαρτησία σε καθημερινές δραστηριότητες με αποτέλεσμα να είναι ιδιαίτερα περιορισμένες και οι διαπροσωπικές τους σχέσεις συγκριτικά με τους βλέποντες συνομηλίκους τους (Wilkie et al., 2006). Οι περιορισμοί στην ανεξάρτητη μετακίνηση ιδίως σε νέα περιβάλλοντα καθιστά εξαιρετικά δύσκολη την παρακολούθηση κοινωνικών εκδηλώσεων και τη συμμετοχή των ηλικιωμένων με οπτική αναπηρία σε κοινωνικές δραστηριότητες (Fraser et al., 2019). Είναι λοιπόν γεγονός πως όσο αυξάνεται η ηλικία των ατόμων με οπτική αναπηρία τόσο αυξάνονται και οι επικοινωνιακές προκλήσεις με τις οποίες έρχονται αντιμέτωπα σε διάφορες πτυχές της ζωής. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα τις δυσκολίες στην
κοινωνική συμμετοχή, απομονώνοντας πιθανώς το άτομο, επηρεάζοντας αρνητικά την υγεία του και μειώνοντας τον βαθμό δέσμευσής του με την κοινωνία (Holt-Lunstad et al., 2010).
