Ο ΡΟΛΟΣ ΤΗΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΣΤΗΡΙΞΗΣ ΣΤΗ ΖΩΗ ΤΩΝ ΑΤΟΜΩΝ ΜΕ ΟΠΤΙΚΗ ΑΝΑΠΗΡΙΑ – ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ της ΕΥΓΕΝΙΑΣ ΣΕΙΡΑ – ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ, Επιστήμες της Αγωγής: Ειδική Αγωγή, Εκπαίδευση και Αποκατάσταση – Μέρος 12ο
1.7. Υπερπροστασία ατόμων με αναπηρίες
Μια από τις βασικές μορφές αρνητικής στήριξης αποτελεί η υπερπροστασία του κοινωνικού περίγυρου σε συνδυασμό με τις χαμηλές προσδοκίες που υπάρχουν απέναντι στα άτομα αναπηρίες. Επιπλέον, συχνά εμφανίζονται με τη μορφή υπερβολικής συμπάθειας ή οίκτου (Sanders, 2006). Η υπερπροστασία των ατόμων με αναπηρίες συχνά παρατηρείται από την παιδική τους ηλικία. Ιδιαίτερα, οι γονείς περιορίζουν τα παιδιά και τους στερούν τη δυνατότητα της επιλογής σε καθημερινές ρουτίνες είτε αυτό είναι η επιλογή φίλων είτε ακόμη και η επιλογή ρούχων με αποτέλεσμα να επηρεάζουν αρνητικά το αίσθημα της ανεξαρτησίας (Smith, English, & Vasek, 2002). Εν συνεχεία, κατά τη διάρκεια της μετάβασης των ατόμων από την παιδική ηλικία στην εφηβεία δεν έχουν κατακτήσει βασικές δεξιότητες με σκοπό την ελευθερία της επιλογής. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα να οδηγούνται στην ενήλικη ζωή ως εξαρτώμενα μέλη από τον κοινωνικό τους περίγυρο έχοντας χάσει τη δυνατότητα προσωπικής επιλογής και την πεποίθηση ότι είναι ικανά να αποφασίζουν μόνα τους για τον εαυτό τους (Smith, English, & Vasek, 2002). Επιπροσθέτως, η υπερπροστασία τόσο οικογενειακού όσο και του κοινωνικού περιβάλλοντος στα άτομα με αναπηρίες μπορεί να οδηγήσει στην ανάπτυξη χαμηλού επιπέδου αυτοεκτίμησης και κατά συνέπεια τα άτομα αυτά να μην έχουν εμπιστοσύνη στις ικανότητές τους (Smart, 2001). Ιδιαίτερα σημαντικές περίοδοι της ζωής των ατόμων με αναπηρίες και συνάμα των ατόμων με προβλήματα όρασης αποτελούν τα πρώτα χρόνια της ενηλικίωσης τους και η μέση ανήλικη ζωή, επομένως, και η ποιότητα της λαμβανόμενης κοινωνικής στήριξης διαδραματίζει πολύ σημαντικό ρόλο (Cimarolli, 2006). Αυτό συμβαίνει διότι αυτές οι δύο περίοδοι αποτελούν σταθμούς στην ανάπτυξη των ατόμων. Πιο συγκεκριμένα, τα πρώτα χρόνια της ενηλικίωσης τα άτομα προσπαθούν να κατακτήσουν γνώσεις, να επιλέξουν επάγγελμα ακόμα και να δημιουργήσουν οικογένεια ενώ στη μέση ενήλικη ζωή προσπαθούν είτε να διατηρήσουν την εργασιακή τους καριέρα είτε να ανταποκριθούν στις γονεϊκές τους υποχρεώσεις (Nurmi, 1992).
Τα άτομα με οπτική αναπηρία ανήκουν στην κατηγορία των ατόμων με αναπηρίες. Επομένως, η λήψη κοινωνικής στήριξης αποτελεί βασικό παράγοντα για την ψυχική και κοινωνική τους ευημερία (Cimarolli, Reinhardt, & Horowitz, 2006). Αξίζει να σημειωθεί πως η απώλεια της όρασης αποτελεί μια λειτουργική αναπηρία και συνδέεται άμεσα με την ηλικία του ατόμου. Ειδικότερα τα άτομα τρίτης ηλικίας είναι εκείνα που νιώθουν πιο έντονα το αίσθημα της εξάρτησης από τον περίγυρό τους καθώς με το πέρασμα των χρόνων ο βαθμός της απώλειας μεγαλώνει. Ως εκ τούτου, το στενό οικογενειακό και κοινωνικό τους περιβάλλον σκεπτόμενα το ενδεχόμενο παρουσίας κάποιου ατυχήματος περιορίζουν την ελεύθερη δραστηριότητα των ατόμων με προβλήματα όρασης. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα, τα άτομα με οπτική αναπηρία αντιλαμβάνονται τη βοήθεια που προσλαμβάνουν ως υπερβολική (αντιληπτή υπερπροστασία) και κατά συνέπεια να εμφανίζουν συμπτώματα κατάθλιψης και εξαιρετικά χαμηλά επίπεδα αυτοεκτίμησης (Cimarolli, Reinhardt, & Horowitz, 2006). Μάλιστα, έρευνες έχουν αποδείξει πως η αντιληπτή κοινωνική στήριξη επηρεάζει σε μεγαλύτερο βαθμό την ψυχοκοινωνική προσαρμογή των ατόμων με οπτική αναπηρία (Reinhardt, 2001) από την στήριξη που πραγματικά λαμβάνουν (Kaul & Lakey, 2003).
Ακόμη, δυσάρεστες επιπτώσεις στην ψυχολογία των ατόμων με οπτική αναπηρία μπορεί να επιφέρουν και οι χαμηλές προσδοκίες από την οικογένεια και το στενό τους κοινωνικό κύκλο.
