Ο ΡΟΛΟΣ ΤΗΣ ΚΟΙΝΩΝΙΚΗΣ ΣΤΗΡΙΞΗΣ ΣΤΗ ΖΩΗ ΤΩΝ ΑΤΟΜΩΝ ΜΕ ΟΠΤΙΚΗ ΑΝΑΠΗΡΙΑ – ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ της ΕΥΓΕΝΙΑΣ ΣΕΙΡΑ – ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ, Επιστήμες της Αγωγής: Ειδική Αγωγή, Εκπαίδευση και Αποκατάσταση – Μέρος 13ο
Κεφάλαιο δεύτερο: Μεθοδολογία της έρευνας
- Μεθοδολογία
Η οπτική αναπηρία τα τελευταία χρόνια κεντρίζει όλο και περισσότερο το ενδιαφέρον των ερευνητών. Αυτό συμβαίνει γιατί με το πέρασμα των δεκαετιών ο πληθυσμός που προσβάλλεται από κάποια μορφή πάθησης στην όραση ολοένα και αυξάνεται. Ωστόσο, οι επιπτώσεις της οπτικής αναπηρίας στη ζωή των ατόμων είναι πάρα πολλές τόσο σε θέματα της καθημερινότητας, καθώς αποτελεί μια αισθητηριακή δυσλειτουργία, όσο και στον συναισθηματικό τομέα καθώς παρατηρείται πως τα άτομα με προβλήματα όρασης αντιμετωπίζουν συχνά προβλήματα στην ψυχική τους υγεία. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα να επηρεάζεται αρνητικά η συναισθηματική τους ικανοποίηση και κατά συνέπεια η ποιότητα ζωής τους.
Η παρούσα εργασία εστίασε το ενδιαφέρον της στις επιπτώσεις της οπτικής αναπηρίας στη ζωή των ατόμων τόσο σε πρακτικά θέματα όσο και στον ψυχολογικό τομέα. Επιπλέον, μελετήθηκε η συμβολή της κοινωνικής στήριξης και πιο συγκεκριμένα αναλύθηκαν οι μορφές κοινωνικής στήριξης που παρέχονται στα άτομα με προβλήματα όρασης αλλά και οι τομείς στους οποίους μπορούν να επιφέρουν θετικά αποτελέσματα. Ιδιαίτερα, δόθηκε έμφαση στην ψυχική υγεία, την κοινωνική προσαρμογή και τη βελτίωση του βιοτικού επιπέδου των ατόμων με οπτική αναπηρία. Παρόλα αυτά, έχοντας ως στόχο την καλύτερη διερεύνηση του θέματος κρίθηκε αναγκαίο να γίνει αναφορά και στις αρνητικές επιπτώσεις που μπορεί να έχει η παροχή εσφαλμένης κοινωνικής στήριξης ώστε να υπάρχει μια πιο ολοκληρωμένη άποψη σχετικά με το θέμα.
Έτσι, στη μελέτη συμπεριλήφθηκαν έρευνες στις οποίες συμμετείχαν άτομα τα οποία είχαν κάποια μορφή οπτικής αναπηρίας ενώ αποκλείστηκαν άρθρα τα οποία αναφέρονταν σε άλλες μορφές αναπηρίας. Ακόμη, στις μελέτες που διερευνήθηκαν οι συμμετέχοντες ήταν διαφόρων ηλικιών ώστε να μελετηθεί ο βαθμός στον οποίο η ηλικία επηρεάζει τις επιπτώσεις της οπτικής αναπηρίας και την παροχή κοινωνικής στήριξης. Επιπλέον, αυτό αποσκοπούσε ώστε να διερευνηθούν οι διάφορες μορφές παρεχόμενης κοινωνικής στήριξης αλλά και η διαθεσιμότητα της σε κάθε ηλικία. Επιπροσθέτως, εντάχθηκαν έρευνες όπου το δείγμα αποτελούνταν από άτομα με προβλήματα όρασης τα οποία όμως παρουσίαζαν διαφορετικά κοινωνικοοικονομικά χαρακτηριστικά. Στόχος της παραπάνω επιλογής ήταν να μελετηθεί πώς η αποτελεσματικότητα της παροχής κοινωνικής στήριξης μπορεί να επηρεαστεί από το εργασιακό υπόβαθρο των ατόμων, από τον κοινωνικό τους περίγυρο και συνάμα από την οικονομική τους κατάσταση. Παράλληλα, εξετάστηκαν και τα θετικά αποτελέσματα που μπορεί να προσφέρει η κοινωνική στήριξη στην βελτίωση των συνθηκών ζωής των ατόμων με οπτική αναπηρία.
Έχοντας ως βασικό σκοπό όλα τα παραπάνω πραγματοποιήθηκε αρχικά μια άτυπη αναζήτηση βιβλιογραφίας στη βάση δεδομένων της Google Scholar και στη συνέχεια μια πιο συστηματική και εκτενής αναζήτηση στις βάσεις PubMed και Scopus αλλά και στη βιβλιοθήκη του πανεπιστημίου. Οι λέξεις κλειδιά με τις οποίες πραγματοποιήθηκε η αναζήτηση ήταν οι ακόλουθες: visual impairment, social support, mental health, well- being, quality of life, socialization, social networks. Επιπλέον, έγιναν μερικές μικρές προσαρμογές και συνδυασμοί των όρων ώστε να επιτευχθεί μια πιο στοχευμένη αναζήτηση στις βάσεις δεδομένων. Μερικοί από τους συνδυασμούς που έγιναν στις λέξεις κλειδιά ήταν: social support and mental health of people with visual impairments, social support and social integration of people with visual impairments και perceived social support for people with visual impairments. Στην αρχική αναζήτηση στις βάσεις δεδομένων εντοπίστηκαν 106 άρθρα στα οποία περιλαμβάνονταν οι παραπάνω λέξεις κλειδιά. Στη συνέχεια όμως κάνοντας συνδυασμούς και μελετώντας πιο διεξοδικά τη βιβλιογραφία έγινε αποκλεισμός άρθρων καταλήγοντας έτσι σε 45 έρευνες οι οποίες σχετίζονταν περισσότερο με το θέμα. Πιο συγκεκριμένα, επιλέχθηκαν έρευνες στις οποίες το δείγμα ήταν τόσο ενήλικες όσο και έφηβοι ώστε να μελετηθεί πώς η ύπαρξη της από νεαρή ηλικία επηρέασε τη ζωή των ατόμων με οπτική αναπηρία κατά τη μετάβασή τους στην ενήλικη ζωή. Επιπλέον, στην εργασία εντάχθηκαν και έρευνες όπου το δείγμα αποτελούνταν από ηλικιωμένους καθώς φάνηκε πως η τρίτη ηλικία είναι αυτή που αντιμετωπίζει τις περισσότερες προκλήσεις τόσο σε ψυχικό όσο και σε κοινωνικό επίπεδο. Επίσης, συμπεριλήφθηκαν άρθρα τα οποία αποτελούσαν ανασκοπήσεις σε περιοδικά με κριτές. Το χρονικό εύρος της αναζήτησης καλύπτει τα τελευταία είκοσι χρόνια με στόχο να μελετηθεί η εξέλιξη και η αποτελεσματικότητα της παρεχόμενης κοινωνικής στήριξης με την πάροδο των χρόνων ενώ ταυτόχρονα επιλέχθηκαν πηγές οι οποίες χωρικά δεν περιορίζονται στα πλαίσια της Ευρώπης αλλά εκτείνονται σε παγκόσμιο επίπεδο. Ωστόσο, επιλέχθηκαν άρθρα με βάση την αγγλική γλώσσα. Τέλος, στη βιβλιογραφική ανασκόπηση συγκαταλέχθηκαν πηγές οι οποίες προήλθαν από αναζήτηση που έγινε στη λίστα με τις βιβλιογραφικές αναφορές από τα αρχικά συσχετιζόμενα, με το θέμα, άρθρα.
