Μια αναφορά στο έργο του Αλεξάντρ Μεστεριάκωφ με παιδιά τυφλόκωφα
Ο Αλεξάντρ Μεστεριάκωφ (1923-1974) ήταν διδάκτωρ Επιστημών (Ψυχολογία), διακεκριμένος Σοβιετικός ψυχολόγος, ειδικός στην εκπαίδευση κωφών και τυφλών παιδιών. Τα συμπεράσματα από τις μακροχρόνιες έρευνές του τα εφάρμοσε με μεγάλη επιτυχία στη σχολή στο Ζαγκόρσκ, που ιδρύθηκε το 1963. Το επιστημονικό του έργο έδειξε ότι η διανοητική ανάπτυξη παιδιών που δεν έχουν όραση και ακοή, μπορεί να φτάσει σε πολύ υψηλά επίπεδα. Υπό την επίβλεψή του, τέσσερις απόφοιτοι της σχολής Ζαγκόρσκ αποφοίτησαν από το Τμήμα Ψυχολογίας του Πανεπιστημίου της Μόσχας.
Η μέθοδος που εφαρμόστηκε για την εκπαίδευση των παιδιών ήταν αυτής της «διαιρεμένης λειτουργικής δράσης», που ακολουθούσε τα εξής στάδια: Αρχικά ο δάσκαλος έκανε όλες τις πράξεις μόνος του, κρατώντας τα χέρια του κωφάλαλου και τυφλού παιδιού στα δικά του και οδηγώντας τα και στο τελικό στάδιο φτάνει ένα απλό σήμα του παιδαγωγού – ένα ειδικό άγγιγμα του χεριού – για να καταφέρει το παιδί να κάνει όλες τις ενέργειες που έμαθε. Στην πραγματικότητα, αυτή η μέθοδος ήταν η εφαρμογή της θεμελιακής φιλοσοφικής θεωρίας του Βιγκότσκι ότι τα χαρακτηριστικά του ανθρώπου διαμορφώνονται κάτω από την επιρροή της κοινωνίας, μέσω των εργαλείων, του λόγου και των κανόνων συμπεριφοράς.
Οι απόφοιτοι της σχολής δεν ήταν ταλέντα, ήταν τα λογικά προϊόντα του κολοσσιαίου έργου που βασίστηκε στη μέγιστη αξιοποίηση και ενεργοποίηση του εναπομείναντος αισθητήριου συνδέσμου του παιδιού με τον έξω κόσμο, στις εναπομείνασες αισθήσεις, της αφής και τις παλμικές και οσφρητικές αισθήσεις. Ομως, για να χρησιμοποιηθούν αυτές οι πηγές γνώσης, έπρεπε να βρεθεί μια συγκεκριμένη βάση για την ανάπτυξή τους και άρχισε μια μακρόχρονη αναζήτηση. Τελικά, η διαδικασία της μάθησης του χειρισμού των αντικειμένων έδωσε την ένδειξη για τη διάπλαση του ανθρώπινου νου.
Ο χειρισμός αυτός αφορούσε αντικείμενα φτιαγμένα από τον άνθρωπο για τον άνθρωπο. Μέσω τέτοιων πράξεων μπορεί το τυφλόκωφο παιδί αρχικά να συνειδητοποιήσει τις λειτουργικές ιδιότητες των αντικειμένων, δηλαδή τον τρόπο με τον οποίο χρησιμοποιούνται από τον κοινωνικό άνθρωπο, και ν΄ αναγνωρίσει τα αντικείμενα ως πράγματα που υπάρχουν ξεχωριστά το ένα από το άλλο και από το άτομο που τα χειρίζεται. Ετσι, εντάσσεται στη «διαδικασία της εργασίας» και την «εργασιακή επικοινωνία» και το παιδί καταλήγει να βλέπει τον έξω κόσμο με ανθρώπινο τρόπο και να παίρνει ανθρώπινες εικόνες απ΄ αυτόν τον κόσμο. Με τη χρήση των αντικειμένων τού προσφέρεται η βάση για να κάνει χειρονομίες, που αρχικά είναι η ίδια η πράξη που δείχνει το ίδιο το αντικείμενο (κουτάλι, πετσέτα κ.τ.λ.). Σιγά – σιγά, η χειρονομία «μειώνεται» και γίνεται περισσότερο συμβολική, προετοιμάζοντας έτσι τον προφορικό, αρχικά δακτυλικό λόγο και, έχοντας μάθει καλά τη γλώσσα, έχουν μπροστά τους νέους ορίζοντες για την ανάπτυξη της νοημοσύνης και της προσωπικότητας και νέες δυνατότητες για λειτουργικές δραστηριότητες που εμπλέκουν τις αισθήσεις.
Το μυστικό της επιτυχίας ήταν ότι όλη η διαδικασία της εκπαίδευσης και της διδασκαλίας ήταν συνδεδεμένη με τον βαθμιαίο μετασχηματισμό των πράξεων από εξωτερικά αντικείμενα σε εσωτερικές πράξεις, δηλαδή την «εσωτερίκευση» της εξωτερικής δραστηριότητας.
Κλείνοντας τη σύντομη αναφορά σε αυτό το κεφαλαιώδες έργο, θα αναφέρουμε το εξής περιστατικό από το βιβλίο του Ιλιένκωφ «Μάθετε να σκέφτεστε από τους νέους»: «Οταν οι τέσσερις μαθητές του Μεστεριάκωφ κράτησαν ένα πυκνό ακροατήριο από εκατοντάδες φοιτητές και δασκάλους συνεπαρμένο για τρεις ώρες, μια από τις πολλές σημειώσεις από το ακροατήριο έγραφε “το πείραμά σας δεν ανατρέπει την παλιά αλήθεια του υλισμού, όπου τίποτα δεν υπάρχει στο νου εάν πρώτα δεν τυπωθούν στις αισθήσεις; Δεν βλέπουν και δεν ακούν τίποτα, αλλά καταλαβαίνουν τα πάντα καλύτερα από εμάς”. Μετέδωσα αυτήν την ερώτηση, γράμμα – γράμμα, μέσω του δακτυλικού αλφαβήτου στον Σάσα Σοβόροφ. Ημουν σίγουρος ότι θα μπορούσε να απαντήσει καλύτερα από μένα. Και πράγματι απάντησε γρήγορα και καθαρά μιλώντας μέσα στο μικρόφωνο: “Ποιος σας είπε ότι δεν βλέπουμε και δεν ακούμε τίποτα; Βλέπουμε και ακούμε με τα μάτια και τ΄ αυτιά των φίλων μας, όλων των ανθρώπων, όλης της ανθρωπότητας”».
Θα προσθέταμε εμείς σήμερα, μετά από τις αντεπαναστατικές ανατροπές, ότι αυτή η ανθρωπότητα ήταν η σοσιαλιστική, που οδήγησε, στην κυριολεξία από το χέρι, τον ανάπηρο άνθρωπο από το σκοτάδι της ανάγκης, που γεννά το έλλειμμα, στο φως της ολόπλευρης ανθρώπινης ύπαρξης, που γεύεται ισότιμα τη ζωή και προσφέρει ισότιμα στη ζωή.
Πηγή: www.rizospastis.gr
