Κοινή Υπουργική Απόφαση 19333/2023 – ΦΕΚ 1085/Β/28-2-2023 Τοποθέτηση ανηλίκων με αναπηρία σε επαγγελματίες αναδόχους και ρύθμιση σχετικών θεμάτων για την εφαρμογή της επαγγελματικής αναδοχής – Μέρος 2ο

 

Άρθρο 3

 

Ειδικά προγράμματα εκπαίδευσης και διαρκούς επιμόρφωσης

 

1.Ο υποψήφιος επαγγελματίας ανάδοχος παρακολουθεί τα προγράμματα εκπαίδευσης και επιμόρφωσης των υποψηφίων αναδόχων γονέων που προβλέπονται στην υπό στοιχεία Δ11 οικ. 49075/2067/2018 υπουργική απόφαση, καθώς και επιπρόσθετα εξειδικευμένα εκπαιδευτικά προγράμματα χρονικής διάρκειας τουλάχιστον τριάντα (30) ωρών που διενεργεί ο φορέας εποπτείας, σε συνεργασία με άλλους επιστημονικούς φορείς.

 

2.Το ειδικό πρόγραμμα εκπαίδευσης των επαγγελματιών αναδόχων στοχεύει στην ανάπτυξη των δεξιοτήτων που απαιτούνται για την ανάληψη της φροντίδας ανηλίκων με αυξημένες ανάγκες και περιλαμβάνει κατ’ ελάχιστον τις ακόλουθες θεματικές ενότητες:

 

Α. Θεματική Ενότητα Α: Το θεσμικό πλαίσιο της επαγγελματικής αναδοχής

 

Α1. Υποενότητα 1

 

α) Το μοντέλο της επαγγελματικής αναδοχής: εφαρμογή σε άλλες χώρες, αποτελεσματικότητα του μοντέλου, παράγοντες που οδηγούν στην επιτυχή εφαρμογή και καλές πρακτικές.

 

β) Η επαγγελματική αναδοχή στην Ελλάδα. Το υφιστάμενο θεσμικό πλαίσιο.

 

Α2. Υποενότητα 2

 

α) Το παιδί με αναπηρία ως υποκείμενο δικαιωμάτων.

 

β) Νομική σχέση του παιδιού με τη βιολογική του οικογένεια και με τον επαγγελματία ανάδοχο γονέα.

 

γ) Αποσαφήνιση των βασικών εννοιών της γονικής μέριμνας και της άσκησής της, της επιμέλειας, της επιτροπείας.

 

Β. Θεματική Ενότητα Β: Το παιδί σε επαγγελματική αναδοχή και οι σωματικές, ψυχολογικές και πρακτικές ανάγκες του Β1. Υποενότητα 1

 

α) Τρόποι κάλυψης των αναγκών και άρσης των εμποδίων του ανηλίκου με σωματική ή ψυχική αναπηρία, ανά κατηγορία αναπηρίας.

 

β) Τρόποι κάλυψης των αναγκών επικοινωνίας του ανηλίκου με σωματική ή ψυχική αναπηρία και οικοδόμησης σχέσης εμπιστοσύνης με δεδομένη την σωματική και ψυχική κατάσταση του παιδιού. Προσαρμογή και εξεύρεση τρόπων για τη βέλτιστη επικοινωνία ανά κατηγορία αναπηρίας.

 

γ) Κατανόηση της ψυχολογικής και συναισθηματικής κατάστασης παιδιών – θυμάτων κακοποίησης.

 

Β2. Υποενότητα 2

 

α) Βασικές γνώσεις για την ψυχική υγεία, την σωματική αναπηρία, πρακτικά ζητήματα απλής νοσηλείας στο σπίτι, πρώτων βοηθειών, ατομικής υγιεινής, πρόληψης και φροντίδας κατακλίσεων, περιποίησης τραυμάτων.

 

β) Αντιμετώπιση προβλημάτων και διαχείρισης διεγερτικών κρίσεων παιδιών με προβλήματα ψυχικής υγείας ή αυτισμού.

 

Β3. Υποενότητα 3

 

α) Τραύμα και διαγενεακή μεταβίβαση τραύματος. β) Αποτυπώσεις επώδυνων εμπειριών παραμέλησης, εγκατάλειψης και αποχωρισμού, ιδρυματικής διαβίωσης, μετατραυματικού άγχους των ανηλίκων με αναπηρία ή σοβαρή ψυχική διαταραχή.

 

Γ. Θεματική Ενότητα Γ: Η επαγγελματική διάσταση του θεσμού

 

α) Η επαγγελματική ιδιότητα του επαγγελματία αναδόχου.

 

β) Η θέση του επαγγελματία αναδόχου στην έννομη τάξη (εποπτεία, συνολική κρατική προνοιακή φροντίδα ανηλίκων κ.λπ.), οι υποχρεώσεις και τα δικαιώματά του.

 

γ) Η δικτύωση, οι συνεργασίες με υπηρεσίες (ιατρικές, εκπαιδευτικές, κ.ά.) και τα εργαλεία υποστήριξης του επαγγελματία ανάδοχου και της επαγγελματικής αναδοχής.

 

δ) Οι αρμοδιότητες και υποχρεώσεις του Φορέα εποπτείας της αναδοχής και του φορέα προστασίας του παιδιού.

 

Δ. Θεματική Ενότητα Δ: Διαδραστική εκπαίδευση, μελέτη περιπτώσεων – εμπειρίες α) Επίσκεψη σε φορέα φιλοξενίας παιδιών με αναπηρία, ενημέρωση από προσωπικό για καθημερινό πρόγραμμα φροντίδας παιδιού, δυσκολίες κ.λπ.

 

β) Ανάδειξη συγκεκριμένων εμπειριών και πρακτικών οικοδόμησης σχέσης εμπιστοσύνης, διαχείρισης της διακοπής της αναδοχής, διατήρησης της σχέσης με τη βιολογική οικογένεια, ενίσχυσης της αυτονομίας κ.ά., μέσω ανάπτυξης σχετικών δεξιοτήτων, όπως αυτή της ανεξάρτητης διαβίωσης, και μέσω συζήτησης και ανταλλαγής εμπειριών με αναδόχους παιδιών με αναπηρία και εργασιών σε μικρές ομάδες, ανάλυση περιστατικών, παιχνίδια ρόλων, αξιοποίηση μορφών τέχνης συναφούς περιεχόμενου.

 

3.Ο επαγγελματίας ανάδοχος παρακολουθεί σε ετήσια βάση προγράμματα διαρκούς επιμόρφωσης, τουλάχιστον 10 ωρών, τα οποία περιλαμβάνουν οποιαδήποτε υποενότητα κρίνεται από τον φορέα εποπτείας ότι πρέπει να προσφερθεί ή επαναληφθεί, σε σχέση ιδίως με τα ζητήματα που αναδεικνύονται από την εποπτεία των ενεργών επαγγελματικών αναδοχών και έχουν στόχο την ενθάρρυνση και τη συνδρομή των αναδόχων στην αποδοτικότερη και επαρκή ανταπόκρισή τους στον ρόλο τους, αλλά και λόγω νέων δεδομένων, εξελίξεων ή μεταστροφών στις διεθνείς, ευρωπαϊκές και εγχώριες πρακτικές.

 

Άρθρο 4

 

Τοποθέτηση του ανηλίκου στον επαγγελματία ανάδοχο

 

1.Σε επαγγελματία ανάδοχο μπορεί να τοποθετούνται οι ανήλικοι με πιστοποιημένο ποσοστό αναπηρίας τουλάχιστον 67% ή ψυχική πάθηση, συμπεριλαμβανομένης της νοητικής ή και αναπτυξιακής αναπηρίας, με ποσοστό αναπηρίας τουλάχιστον 50%.

 

Το ποσοστό της αναπηρίας πιστοποιείται από εκδοθείσες αποφάσεις των ΚΕ.Π.Α., από υγειονομικές επιτροπές των νομαρχιών που καταργήθηκαν με τον ν. 3863/2010 (Α’ 115), εφόσον πρόκειται για πιστοποιήσεις εφ’ όρου ζωής, ή από ισχύουσες αποφάσεις πιστοποίησης αναπηρίας από τις Ανώτατες Υγειονομικές Επιτροπές, Στρατού (Α.Σ.Υ.Ε.), Ναυτικού (Α.Ν.Υ.Ε.) και Αεροπορίας (Α.Α.Υ.Ε.). Σε όλες τις περιπτώσεις που ο ανήλικος διαθέτει συγχρόνως και Γνωστοποίηση Αποτελέσματος Πιστοποίησης Αναπηρίας από το ΚΕ.Π.Α. λαμβάνεται υπόψη μόνο η τελευταία.

 

2.Για τη διαδικασία της σύνδεσης, την πρόταση και την επεξεργασία της, την περίοδο προσαρμογής και την τελική απόφαση επί της πρότασης σύνδεσης εφαρμόζεται αναλογικά το Μέρους Ι της υπό στοιχεία Δ11/οικ. 31931/1272/2020 (Β’3329) κοινής υπουργικής απόφασης.

 

3.Μετά το πέρας της περιόδου προσαρμογής, υπογράφεται σύμβαση μεταξύ του επαγγελματία αναδόχου και των φυσικών γονέων ή του επιτρόπου ή του φορέα που έχει την επιμέλεια του ανηλίκου, στην οποία περιλαμβάνονται, εκτός από τους όρους της παρ. 2 του άρθρου 10 του ν. 4538/2018, τα εξής:

 

α. Ο καθορισμός των γενικών ρόλων, των δικαιωμάτων και των υποχρεώσεων κάθε μέρους, β. το ειδικότερο περιεχόμενο της πραγματικής φροντίδας που παρέχεται στον ανήλικο σύμφωνα με το Ατομικό Σχέδιο Οικογενειακής Αποκατάστασης (ΑΣΟΑ), γ. ο τρόπος, χρόνος και τόπος επικοινωνίας του ανηλίκου με τη βιολογική του οικογένεια ή τον επίτροπο, δ. η υποχρέωση αρμονικής και συστηματικής συνεργασίας με τον εποπτεύοντα κοινωνικό λειτουργό, ε. η τήρηση των οδηγιών των ιατρών, νοσηλευτών και άλλων θεραπευτών για θέματα υγείας, διατροφής και τυχόν άλλων θεραπευτικών προγραμμάτων που ακολουθεί ο ανήλικος,

 

στ. η χρονική διάρκεια της τοποθέτησης,

 

ζ. ο αριθμός των ανηλίκων που τοποθετούνται προς αναδοχή, σε περίπτωση αδελφών,

 

η. η υποχρέωση του επαγγελματία αναδόχου να συμμετέχει στην προετοιμασία του ανηλίκου για την επιστροφή στη βιολογική οικογένεια ή την τοποθέτηση σε θετή οικογένεια ή τη μετάβασή του στην ενηλικίωση και το εναλλακτικό πλαίσιο φροντίδας,

 

θ. η δέσμευση εκ μέρους του επαγγελματία αναδόχου περί καταβολής όλων των αναγκαίων δαπανών για την ανατροφή και τη φροντίδα του παιδιού, ανεξάρτητα από τυχόν καθυστέρηση είσπραξης της αμοιβής ή άλλου επιδόματος ή οικονομικού βοηθήματος.

 

Στη σύμβαση ενσωματώνεται ως παράρτημα το ΑΣΟΑ του άρθρου 5, όπως αναθεωρούμενο εκάστοτε ισχύει.

 

4.Ως έναρξη της επαγγελματικής αναδοχής λογίζεται η ημερομηνία που αναγράφεται στη σύμβαση. Η ημερομηνία έναρξης της επαγγελματικής αναδοχής δεν μπορεί να προηγείται της ημερομηνίας υπογραφής της σύμβασης.

 

5.Η σύμβαση τοποθέτησης του ανηλίκου σε επαγγελματία ανάδοχο κοινοποιείται αμελλητί από τον τελευταίο στον αρμόδιο φορέα εποπτείας. Ο φορέας εποπτείας διαβιβάζει τη σύμβαση στο ΕΚΚΑ για να καταχωριστεί στο Εθνικό Μητρώο Εγκεκριμένων Αναδοχών, καθώς και στον Ο.Π.Ε.Κ.Α. και τον e-ΕΦΚΑ. Εντός του ίδιου χρονικού διαστήματος ενημερώνεται το πληροφοριακό σύστημα «Anynet» για την ημερομηνία υπογραφής της σύμβασης και την ημερομηνία έναρξης της επαγγελματικής αναδοχής.

 

6.Δεν επιτρέπεται να τοποθετείται πάνω από ένα παιδί σε επαγγελματία ανάδοχο εκτός αν πρόκειται για την από κοινού τοποθέτηση αδελφών.

 

Άρθρο 5

 

Ειδικότερο περιεχόμενο του ΑΣΟΑ

 

1.Κατά την κατάρτιση του Ατομικού Σχεδίου Οικογενειακής Αποκατάστασης (ΑΣΟΑ) της παρ. 7 του άρθρου 5 του ν. 4538/2018, ο κοινωνικός λειτουργός του φορέα προστασίας του ανηλίκου συνεργάζεται με ειδικούς επιστήμονες, όπως ενδεικτικά παιδοψυχολόγο, παιδοψυχίατρο, φυσικοθεραπευτή, εργοθεραπευτή, λογοθεραπευτή ή οποιασδήποτε άλλης ειδικότητας κριθεί προσήκουσα για τις εξειδικευμένες ανάγκες και το βέλτιστο συμφέρον του ανηλίκου.

 

2.Στο ΑΣΟΑ αποτυπώνεται το σύνολο των υποχρεώσεων και ενεργειών εκ μέρους του επαγγελματία αναδόχου που θα διασφαλίζουν την υγεία του ανηλίκου και την ασφαλή σωματική και ψυχοκοινωνική ανάπτυξή του για όσο διάστημα παραμένει στη φροντίδα του συγκεκριμένου επαγγελματία αναδόχου. Για την εκπόνησή του λαμβάνονται υπόψη οι εξατομικευμένες ανάγκες του ανηλίκου που αφορούν τη σωματική και ψυχική του υγεία, οι θεραπευτικές προσεγγίσεις και παρεμβάσεις που έχουν επιλεγεί προς το συμφέρον του αναδεχόμενου, οι ευαισθησίες του, οι δεξιότητες και τα ενδιαφέροντά του, οι επιθυμίες και η γνώμη του αναδεχόμενου ανάλογα με την ηλικία, την ωριμότητα και τη νοητική κατάστασή του, καθώς και κάθε άλλο ιδιαίτερο χαρακτηριστικό της προσωπικότητάς του.

 

Στο ΑΣΟΑ αποτυπώνονται οι ανάγκες και οι απαραίτητες ενέργειες για την εξατομικευμένη για κάθε ανήλικο κάλυψή τους, σε ό,τι αφορά ιδίως τις εξής πτυχές:

 

α) Την προώθηση της υγείας, ενδεικτικά στη βάση των ιατρικών γνωματεύσεων σχετικών με τις εξατομικευμένες ανάγκες του ανηλίκου, όπως ειδική φαρμακευτική αγωγή, ειδική θεραπεία ή παροχή εξειδικευμένων υπηρεσιών και κατάλληλη διατροφή, β) τη διασφάλιση της ομαλής ανάπτυξης του ανηλίκου, ενδεικτικά στη βάση των κοινωνικών εκθέσεων παρακολούθησης του ανηλίκου που αφορούν την ψυχοκοινωνική του εξέλιξη και την ανάπτυξη δεξιοτήτων μέσω ειδικών θεραπειών, όπως λογοθεραπεία, ψυχοθεραπεία ή/και εργοθεραπεία, ή και μέσω δραστηριοτήτων κοινωνικοποίησης, άθλησης και ψυχαγωγίας, γ) την υποστήριξη των εκπαιδευτικών αναγκών του ανηλίκου, ενδεικτικά στη βάση παρακολούθησης της εκπαιδευτικής του ένταξης, δ) τη λήψη υπόψη ιδιαίτερων χαρακτηριστικών που σχετίζονται με την ταυτότητα του αναδεχόμενου (το φύλο, τον σεξουαλικό προσανατολισμό, την ταυτότητα φύλου όπως και τα χαρακτηριστικά και την έκφραση φύλου, τη θρησκεία, τη γλώσσα και την καταγωγή), ε) την υποστήριξη της επικοινωνίας του ανηλίκου με τους βιολογικούς του γονείς, με τα αδέρφια του, καθώς και με κάθε άλλο πρόσωπο του οικογενειακού, συγγενικού ή φιλικού περιβάλλοντός του, την αξιολόγηση της ποιότητας της επαφής και της εξέλιξης της σχέσης με τη βιολογική οικογένεια, τις συγκεκριμένες ενέργειες για την επιστροφή του στην βιολογική του οικογένεια, στ) την ενίσχυση συγκεκριμένων ενδιαφερόντων του ανηλίκου, ενδεικτικά στη βάση της εκτίμησης της κοινωνικότητάς του, κάθε άλλη αναφορά που κρίνεται σημαντική για την κατάσταση του ανηλίκου και τη διαβίωσή του στην ανάδοχη οικογένεια.

 

3.Στο ΑΣΟΑ καταγράφονται και αιτιολογούνται ειδικώς τυχόν λόγοι και παράγοντες που δικαιολογούν την ενδεχόμενη εξαίρεση από την από κοινού αναδοχή των αδελφών του ανηλίκου που τοποθετείται σε επαγγελματία ανάδοχο.

 

4.Τουλάχιστον οκτώ (8) μήνες πριν από την ενηλικίωση του αναδεχόμενου, το ΑΣΟΑ αναθεωρείται με σκοπό τη διερεύνηση και εξεύρεση εναλλακτικού πλαισίου φροντίδας ή διαβίωσης στην κοινότητα κατά την ενήλικη ζωή του. Ο κοινωνικός λειτουργός και οι υπόλοιποι συντάκτες του σε συνεργασία με τον επαγγελματία ανάδοχο και τον ίδιο τον αναδεχόμενο εκπονούν εξειδικευμένο πλάνο για τη μετάβαση στην ενηλικίωση, μελετώντας και αξιοποιώντας όλα τα διαθέσιμα σχέδια φροντίδας και τις υπηρεσίες που παρέχονται στα άτομα με αναπηρία. Η αναθεώρηση του ΑΣΟΑ προς τον σκοπό αυτό θα πρέπει να έχει προβλεφθεί και ολοκληρωθεί εγκαίρως, ώστε ο επαγγελματίας ανάδοχος, σε συνεργασία με τον φορέα εποπτείας, να διαθέτει επαρκή χρόνο για την προετοιμασία του αναδεχόμενου για την προτεινόμενη μετάβαση.

 

Άρθρο 6

 

Αυξημένη εποπτεία και υποστήριξη της επαγγελματικής αναδοχής

 

1.Ο αρμόδιος φορέας για την εποπτεία της επαγγελματικής αναδοχής, πέραν των όσων ορίζονται στην παρ. 2

 

του άρθρου 13 του ν. 4538/2018, υποχρεούται να παρακολουθεί και να υποστηρίζει την αναδοχή, να παρακολουθεί το ΑΣΟΑ, να αποτυπώνει προτάσεις και ενέργειες βελτίωσης με γνώμονα την αποφυγή ή αντιμετώπιση δυσκολιών στο πλαίσιο της αναδοχής και ειδικότερα: α) Να οργανώσει τουλάχιστον μία (1) επίσκεψη του αρμοδίου οργάνου του στην ανάδοχη οικογένεια εντός της πρώτης εβδομάδας από την τοποθέτηση του ανηλίκου σε αυτήν, για να διαπιστώσει τις συνθήκες διαβίωσης, τυχόν αλλαγές στις οικιακές συνθήκες, τη σύνθεση και τις σχέσεις των μελών της ανάδοχης οικογένειας, καθώς και τυχόν ανάγκες πρόσθετης υποστήριξης της αναδοχής, β) να οργανώνει επισκέψεις του αρμοδίου οργάνου του στην ανάδοχη οικογένεια, τουλάχιστον δύο (2) φορές τον μήνα για το πρώτο δίμηνο, για τον ίδιο σκοπό που ανωτέρω υπό Α ορίζεται, και εκτάκτως όποτε το κρίνει σκόπιμο, εν συνεχεία δε τουλάχιστον μία (1) φορά τον μήνα,

 

γ) να οργανώσει επίσκεψη όταν έχει διατυπωθεί δικαιολογημένο κατά την κρίση του κοινωνικού λειτουργού αίτημα από τον ανήλικο και αμελλητί σε περιπτώσεις που γνωστοποιηθεί παράπονο από τον ίδιο τον ανήλικο ή τρίτον σχετικά με το επίπεδο φροντίδας που λαμβάνει ο αναδεχόμενος, καθώς και εάν περιέλθει εις γνώση του οποιαδήποτε πρόθεση απομάκρυνσης του ανηλίκου από την αναδοχή,

 

δ) Να καταγράφει σε κάθε επίσκεψη και να αναφέρει τουλάχιστον τα ακόλουθα: τους παρόντες κατά την επίσκεψη, εάν ο αναδεχόμενος εθεάθη και εάν όχι για ποιους λόγους, εάν εθεάθη μόνος του, η άποψή του, τις παρατηρήσεις που γίνονται από τον ίδιο τον ανήλικο ή τους αναδόχους, θέματα ανησυχίας ή άλλη δυσκολία, διαπιστώσεις και κρίσεις σχετικά με την ευημερία του αναδεχόμενου και την επιτυχία της τοποθέτησης, ε) Να διερευνά σε συνεργασία με τον επαγγελματία ανάδοχο επιπλέον πεδία εκπαίδευσης, εστιασμένα στις συγκεκριμένες ανάγκες φροντίδας του αναδεχόμενου, στ) Να αξιολογεί και να επανεξετάζει τυχόν ζητήματα υγείας και ασφάλειας εντός της ανάδοχης οικογένειας, ζ) Να αξιολογεί εάν το συγκεκριμένο πλαίσιο της αναδοχής εξυπηρετεί στην επίτευξη των στόχων του ΑΣΟΑ, και ιδιαίτερα στο εάν η τοποθέτηση ανταποκρίνεται στις ιατρικές, εκπαιδευτικές και κοινωνικές ανάγκες του ανα-δεχόμενου,

 

η) Να αξιολογεί και να αναθεωρεί τακτικά εάν η τοποθέτηση του ανηλίκου στη συγκεκριμένη ανάδοχη οικογένεια υπηρετεί το βέλτιστο συμφέρον του, θ) Να συνεργάζεται με τις κατά τόπους κοινωνικές υπηρεσίες των Δήμων, το σχολείο του ανηλίκου και άλλους φορείς που ενδεχομένως έχουν εξειδικευμένη γνώση και εμπειρία αναφορικά με τις ανάγκες του και να διερευνά την πρόοδο που ενδεχομένως σημειώνει η βιολογική οικογένεια ως προς την ικανότητα άσκησης της γονικής μέριμνας.

 

2.Οι επισκέψεις καθορίζονται ανάλογα με τις περιστάσεις και τις ανάγκες που προκύπτουν σε κάθε αναδοχή και μπορεί να γίνονται και χωρίς προειδοποίηση του επαγγελματία αναδόχου.

 

3.Σε περιπτώσεις που ο αναδεχόμενος δεν είναι σε θέση να εκφράσει τις απόψεις του προφορικά, ο κοινωνικός λειτουργός επικεντρώνεται στην προσεκτική παρατήρηση του πλαισίου της αναδοχής, αναζητά δεδομένα και στοιχεία από άλλα περιβάλλοντα του αναδεχόμενου, όπως αυτό του σχολείου, και αντλεί περαιτέρω πληροφορίες από άλλους επαγγελματίες που σχετίζονται με τον ανήλικο. Σε περίπτωση που ο τελευταίος είναι κωφός ή βαρήκοος και γνωρίζει νοηματική γλώσσα, ο κοινωνικός λειτουργός επικοινωνεί μαζί του μέσω διερμηνέα νοηματικής γλώσσας. Σε περίπτωση που ο αναδεχόμενος είναι άτομο με αυτισμό ή/και νοητική αναπηρία χωρίς επαρκή λεκτική επικοινωνία, ο κοινωνικός λειτουργός χρησιμοποιεί δόκιμους εναλλακτικούς τρόπους.