Η συμβολή της λογοτεχνίας στην ευαισθητοποίηση των μαθητών και των μαθητριών για ζητήματα κινητικής αναπηρίας – ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΗ ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ της ΜΑΡΙΑΣ ΑΠΟΣΤΟΛΟΥ – Δ.Π.Μ.Σ. Επιστήμες της Αγωγής μέσω Καινοτόμων Τεχνολογιών και Βιοϊατρικών Προσεγγίσεων – Μέρος 15ο
Κεφάλαιο 3ο: Λογοτεχνία και Τ.Π.Ε.
3.1. Τ.Π.Ε. Γραμματισμός
Οι νέες τεχνολογίες κατέχουν σημαντική θέση στην εκπαίδευση του 21ου αιώνα, διότι αποτελούν πλέον αναπόσπαστο κομμάτι της εκπαιδευτικής διαδικασίας. Οι τεχνολογίες της πληροφορίας και των επικοινωνιών αναπτύσσονται με φρενήρεις ρυθμούς και κάνουν την εμφάνισή τους στην καθημερινότητά του ανθρώπου από τη δεκαετία του 1980 και εφεξής. Πράγματι, η χρήση των ηλεκτρονικών υπολογιστών και εν γένει των νέων τεχνολογιών έχει κυριαρχήσει στον εργασιακό τομέα, στον τομέα της διασκέδασης και στη διευκόλυνση της καθημερινότητάς μας. Ταυτόχρονα, καθιστά την πρόσβαση στην πληροφορία πιο εύκολη από ποτέ, μιας και με μια απλή αναζήτηση στο διαδίκτυο, καθένας αναζητά την πληροφορία που επιθυμεί μέσα σε μια πληθώρα διαδικτυακών πηγών (ψηφιακές βιβλιοθήκες, υπερσύνδεσμοι, ακαδημαϊκά ιδρύματα, μουσεία).
Η εκπαίδευση, ασφαλώς, και δεν μένει ανεπηρέαστη από την κυριαρχία των Τ.Π.Ε., τουναντίον συνιστούν τη σήμερον ημέρα αναπόσπαστο εργαλείο για την απρόσκοπτη εκπαιδευτική διαδικασία. Ο Ιγνάτιος Καράμηνας τονίζει πως τα διαδικτυακά μέσα ενισχύουν την ανάπτυξη των μαθητών και των μαθητριών ως προς την αναζήτηση της πληροφορίας. Όχι μόνο αυτό, αλλά συγχρόνως τους επιτρέπουν να διαχειρίζονται, να αξιολογούν τις γνώσεις που λαμβάνουν σε ένα υπερμεσικό περιβάλλον και τελικά να κατανοούν με τον πιο ελκυστικό τρόπο όσα διδάσκονται (Καράμηνας, 2011). Οι Τ.Π.Ε. μετατρέπουν τον μαθητή από παθητικό δέκτη της εκπαιδευτικής διαδικασίας σε έναν δημιουργό και ενεργητικό μέλος της. Η μεταβολή των ρόλων μεταξύ διδάσκοντος και διδασκόμενου έχει θετικό αντίκτυπο στην όλη διαδικασία, από τη στιγμή που ο διδάσκων παύει να θεωρείται αυθεντία και δίνει το έναυσμα στον διδασκόμενο να καταστεί ο κύριος ρυθμιστής της εκπαιδευτικής διαδικασίας (Μήτσης, 2019).
Ως άμεσο απότοκο αυτής της αλλαγής είναι οι διδασκόμενοι να μην αρκούνται πλέον στην μηχανική αποστήθιση των καινούριων γνώσεων, αλλά να πειραματίζονται, να εξερευνούν και να ανακαλύπτουν σε βάθος τη νεοαποκτηθείσα γνώση. Παράλληλα, είναι ικανοί να επιλύουν τα όποια προβλήματα ανακύπτουν. Η ενσωμάτωση των νέων τεχνολογιών στην εκπαίδευση από τη στιγμή που μετατοπίζουν το κέντρο βάρους από τον εκπαιδευτικό στον εκπαιδευόμενο, καθιστούν τη διαδικασία μαθητοκεντρική και αλλάζουν άρδην την παιδαγωγική προσέγγιση, η οποία λαμβάνει μια κοινωνική διάσταση.
Ο Vygotsky εκπρόσωπος του εποικοδομισμού τονίζει τη σημαντικότητα της κοινωνικής αλληλεπίδρασης ως προς τη συγκρότηση της γνώσης. Ειδικότερα, υποστηρίζει ότι η γνώση θα πρέπει να δομείται πάνω στους εξής άξονες: στις προϋπάρχουσες εμπειρίες που διαθέτει το κάθε άτομο ξεχωριστά για να είναι ικανό να ερμηνεύει τα γεγονότα από κοινού με τις πολλαπλές ερμηνείες που επισύρει η εξωτερική πραγματικότητα. Οι Τ.Π.Ε. παρέχουν τη δυνατότητα στους εκπαιδευόμενους να δομήσουν οι ίδιοι την γνώση τους βασιζόμενοι πάνω στις δικές τους πρότερες εμπειρίες. Οι δραστηριότητες εντάσσονται μέσα σε ένα συνεργατικό πλαίσιο μάθησης το οποίο βρίσκεται σε συνεχή αλληλεπίδραση τόσο με τα μέσα από τα οποία αντλούν την πληροφορία οι διδασκόμενοι όσο και με το ευρύτερο κοινωνικό και πολιτιστικό τους περιβάλλον (Καράμηνας, 2011, σσ. 39-42).
Αναφορικά με τα γλωσσικά μαθήματα-στα οποία περιλαμβάνεται η λογοτεχνία – οι Τ.Π.Ε. συμβάλλουν αποφασιστικά στον σχεδιασμό των εκπαιδευτικών δραστηριοτήτων. Αυτό γίνεται καθώς η γλώσσα γίνεται αντιληπτή με έναν πιο παιγνιώδη τρόπο στην επικοινωνιακή της διάσταση, μιας και υπάρχει η διαρκής αλληλεπίδραση με το περιβάλλον. Ο Μήτσης (Μήτσης, 2019, σσ. 207210) επισημαίνει ότι οι νέες τεχνολογίες προσφέρουν ευελιξία στην προετοιμασία του μαθήματος, διότι οι εκάστοτε δραστηριότητες προσαρμόζονται στο γνωστικό επίπεδο, στην ηλικία και στα ενδιαφέροντα των μαθητών και των μαθητριών.
Στο καινοτόμο περιβάλλον μάθησης ο ρόλος του εκπαιδευτικού δεν πρέπει να θεωρείται υποδεέστερος ή ότι είναι δευτερεύουσας σημασίας. Είναι εκείνος ο οποίος στηρίζει την όλη εκπαιδευτική διαδικασία, μιας και αναλαμβάνει τον σχεδιασμό και την υλοποίηση των εκπαιδευτικών δραστηριοτήτων, ενώ είναι ο άμεσα υπεύθυνος για να διαμορφώσει τους κοινωνικούς κανόνες, πάνω στους οποίους θεμελιώνεται η κοινωνική αλληλεπίδραση μεταξύ των διδασκομένων και του ευρύτερου περιβάλλοντός (Καράμηνας, 2011). Ο εκπαιδευτικός είναι εκείνος του οποίου ο ρόλος πλέον αναβαθμίζεται, μιας και από απλός διδάσκων και φορέας της γνώσης γίνεται ο ενορχηστρωτής της εκπαιδευτικής διαδικασίας, χάρη στη συνεισφορά του οποίου οι διδασκόμενοι αισθάνονται άνετα να δομούν τη γνώση τους, προχωρώντας στη δική τους διερεύνηση.
