Η συμβολή της λογοτεχνίας στην ευαισθητοποίηση των μαθητών και των μαθητριών για ζητήματα κινητικής αναπηρίας – ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΗ ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ της ΜΑΡΙΑΣ ΑΠΟΣΤΟΛΟΥ – Δ.Π.Μ.Σ. Επιστήμες της Αγωγής μέσω Καινοτόμων Τεχνολογιών και Βιοϊατρικών Προσεγγίσεων – Μέρος 13ο
2.4. Η Λογοτεχνία στο Αναλυτικό Πρόγραμμα Σπουδών στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση
Το Αναλυτικό Πρόγραμμα Σπουδών για τη λογοτεχνία στη Δευτεροβάθμια εκπαίδευση ξεκινά με την παραδοχή ότι τα λογοτεχνικά κείμενα αποτελούν φορείς κοινωνικών, πολιτιστικών και οικουμενικών αξιών. Μέσα από την επαφή με τα λογοτεχνικά κείμενα, οι μαθητές και οι μαθήτριες έχουν την ευκαιρία να αντιληφθούν πρωτίστως την αισθητική τους αξία, να την αναγνωρίσουν, να εξασκηθούν πάνω στην ποιητική γλώσσα και τέλος να σχηματίσουν τη δική τους προσωπική άποψη αναφορικά με τα διάφορα κοινωνικά ζητήματα, φερειπείν τη φτώχεια, την ανεργία, το σεβασμό και την προάσπιση της διαφορετικότητας (ΔΕΠΠΣ-ΑΠΣ ).
Ειδικότερα, θέτει ως επιμέρους στόχους τους ακόλουθους:
- να είναι σε θέση οι μαθητές να αντιλαμβάνονται την αισθητική αξία των κειμένων,
- να κατανοούν τη μεταφορική και συμβολική γλώσσα των κειμένων,
- να εμπλακούν συναισθηματικά με τα λογοτεχνικά κείμενα,
- να ερμηνεύουν με δημιουργικό τρόπο τα λογοτεχνικά κείμενα και
- να εκφράζονται με καλλιτεχνικό τρόπο.
Η στοχοθεσία του Αναλυτικού Προγράμματος Σπουδών για τη λογοτεχνία φαίνεται να απομακρύνεται από την πιο στενή γλωσσοκεντρική θεωρία του φορμαλισμού και της σημειωτικής και να προσεγγίζει πιο πολύ τη θεωρία της αποδόμησης.Η συγκεκριμένη στοχοθεσία δίνει έμφαση σε μια πιο ερμηνευτική-επικοινωνιακή προσέγγιση του λογοτεχνικού κειμένου, η οποία αφήνει χώρο για να καταστεί η μάθηση πιο βιωματική, δίνοντας ταυτόχρονα το περιθώριο για καλλιτεχνική έκφραση των μαθητών και των μαθητριών αναφορικά με όποιο ζήτημα τους προβληματίζει. Μέσα από την ερμηνευτική προσέγγιση των κειμένων, επιδιώκεται η αναγνωστική ενδυνάμωση του μαθητή, έτσι ώστε να είναι σε θέση να προσλαμβάνει το νόημα του κειμένου με τον τρόπο που είναι εγγύτερος του (απλή, βιωματική ή και εναισθητική πρόσληψη) (Γεωργιάδου, 2017).
Μέσα από την ανάγνωση και την ανάλυση των λογοτεχνικών κειμένων ως προς τη μορφή και τη γλώσσα τους, οι μαθητές και οι μαθήτριες έχουν την ευχέρεια να τους προσδώσουν την ερμηνεία που εκείνοι/ες κρίνουν θεωρούν ότι ανταποκρίνεται καλύτερα σε εκείνους και στα βιώματά τους. Η βιωματική προσέγγιση τους επιτρέπει να εξάγουν τη δική τους ερμηνεία στηριζόμενοι πάνω σε προσωπικές, βιωματικές τους εμπειρίες. Ακόμη, μέσα από την κατάθεση των ερμηνειών των συμμαθητών/τριών τους προχωρούν στις απαραίτητες συγκρίσεις μεταξύ των πολλαπλών ερμηνειών που δίνονται από τους άλλους. Η βιωματική προσέγγιση της λογοτεχνίας είναι εκείνη που κατά τον Λεουτσάκο (Γεωργιάδου, 2017, σσ. 66-67) προβληματίζει τους εφήβους και δύναται να τους/τις ευαισθητοποιήσει για ζητήματα, που εγείρουν τον προβληματισμό.
Μέσα από την προσωπική τους προσέγγιση και ερμηνεία του νοήματος ενός λογοτεχνικού κειμένου, τα παιδιά σταδιακά διαμορφώνουν την άποψή τους, διατυπώνουν ερωτήματα και εκφράζουν τον προβληματισμό τους για τα κοινωνικά προβλήματα που τους απασχολούν. Δημιουργούνται, δηλαδή, οι προϋποθέσεις για τη δημιουργία ευαισθητοποιημένων πολιτών στην ενήλικη ζωή τους. Η Νικολαΐδου (Νικολαΐδου, 2009) επισημαίνει ότι οι στόχοι του Αναλυτικού Προγράμματος Σπουδών απομακρύνονται από την κειμενοκεντρική παραδοσιακή ανάλυση των λογοτεχνικών κειμένων και στρέφονται σε μια εξωλογοτεχνική προσέγγιση, μέσω της οποίας επιζητείται η κατάθεση της προσωπικής γνώμης των εφήβων παίρνοντας αφορμή από το περιεχόμενη των λογοτεχνικών κειμένων συνδυάζοντάς τα συγχρόνως με διάφορα εξωλογοτεχνικά στοιχεία.
Το ΔΕΠΠΣ-ΑΠΣ ευνοεί την επαφή των εφήβων με το λογοτεχνικό κείμενο και την επικοινωνία μαζί του μέσα από την εξαγωγή της προσωπικής ερμηνείας του καθενός ξεχωριστά. Η ύπαρξη πολλών και διαφορετικών ερμηνευτικών προσεγγίσεων ενός κειμένου-έστω και σε αποσπασματική μορφή συνιστά ένα ωραίο ψηφιδωτό, ένα πρωτόλειο υλικό για τη δημιουργία ευαισθητοποιημένων και ενεργών πολιτών αναφορικά με τα σύγχρονα κοινωνικά προβλήματα και την προάσπιση των οικουμενικών αξίων.
Η ισότιμη συμπερίληψη των μαθητών και μαθητριών στο σχολικό περιβάλλον συνιστά ζήτημα μείζονος σημασίας για τον εκπαιδευτικό του 21ου αιώνα. Πιο συγκεκριμένα, κρίνεται αναγκαία η αρμονική ένταξη στο σύνολο της γενικής τάξης των παιδιών με κινητική αναπηρία. Κρίνεται, επίσης, αναγκαίο να ευαισθητοποιηθούν οι μαθητές και οι μαθήτριες της τάξης για τα θέματα που αφορούν στην κινητική αναπηρία και εν συνεχεία να επιδιώξουν την διεκδίκηση της ισότιμης πρόσβασης των συμμαθητών τους με κινητική αναπηρία στις κοινωνικές δομές. Πάνω σε αυτό το θέμα εύλογα προκύπτουν τα εξής ερωτήματα: πώς θα καταστεί αυτό δυνατό; Ποιος είναι ο ρόλος του εκπαιδευτικού πάνω στην ευαισθητοποίηση των εφήβων για την κινητική αναπηρία; Πώς μπορεί να συμβάλει η λογοτεχνία σε όλο αυτό;
Προτού προχωρήσουμε σε μια αναλυτική διδακτική πρόταση στηριζόμενη στη λογοτεχνία, είναι σκόπιμο να προχωρήσουμε σε μια σύντομη επισκόπηση των μελετών που διερευνούν την αποτελεσματικότητα της λογοτεχνίας στην καλλιέργεια της ενσυναίσθησης των εφήβων για την κινητική αναπηρία.
