Χιούμορ, Ενσυναίσθηση και Εκπαίδευση Ατόμων με Κινητικές Αναπηρίες – ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ του Σαρηγιαννίδη Αδαμάντιου – ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ, Π.Μ.Σ. «Επιστήμες της Αγωγής: Εκπαίδευση Ενηλίκων, Ειδική Αγωγή» – Μέρος 12ο
Κεφάλαιο 4: Αντιμετώπιση αγχωτικών καταστάσεων
4.1. Ορισμός και στρατηγικές αντιμετώπισης
Σύμφωνα με τον κλασσικό ορισμό η αντιμετώπιση (Αγγλ.,coping) αποτελεί μια ειδική κατηγορία προσαρμογής που προκαλείται σε φυσιολογικά άτομα από ασυνήθιστα απαιτητικές συνθήκες (Costa, Somerfield & McCrae, 1996, όπως αναφέρεται σε Garcia et al., 2018). Σύμφωνα με έναν άλλο ορισμό αντιμετώπιση ορίζεται «ως συνεχώς μεταβαλλόμενες γνωστικές και συμπεριφορικές προσπάθειες που αναλαμβάνονται από ένα άτομο για να αντιμετωπίσει προκλήσεις που είναι ιδιαίτερα απαιτητικές και πιθανώς υπερβαίνουν τις ατομικές ικανότητές του ή τα αποθέματά του» (Lazarus & Folkman, 1984, όπως αναφέρεται σε Garcia et al., 2018, σ.1). Το στρες θεωρείται ως μια διαδικασία αλληλεπίδρασης του ατόμου με το περιβάλλον του, κατά την οποία η επίδραση το αγχωτικού γεγονότος στην ψυχική και σωματική ευημερία του ατόμου εξαρτάται από την αντιμετώπιση (Lazarus & Folkman, 1984, όπως αναφέρεται σε Freire et al., 2020). Από αυτήν την ευρέως διαδεδομένη αντίληψη η αντιμετώπιση θα μπορούσε να οριστεί ως οι γνωστικές και συμπεριφορικές προσπάθειες που πραγματοποιεί το άτομο ως αντίδραση σε εξωτερικές και εσωτερικές προκλήσεις που το άτομο εκλαμβάνει ως απειλητικές προς την ευημερία του
(Freire et al., 2020). Η διαδικασία της αντιμετώπισης έχει τρία βασικά σημεία: την πηγή του άγχους, που είναι ή το γεγονός ή ο παράγοντας που προκαλεί το στρες, τη γνωστική αξιολόγηση η οποία περιλαμβάνει αξιολόγηση του συμβάντος ως άσχετου, απειλητικού ή θετικού και παράλληλα ταυτόχρονη αξιολόγηση των διαθέσιμων πόρων αντιμετώπισης στο εσωτερικό των ατόμων και στο περιβάλλον τους, ενώ τέλος, μηχανισμούς αντιμετώπισης (Lazarus & Folkman, 1984, όπως αναφέρεται σε Garcia et al., 2018).
Οι συμπεριφορές και οι στρατηγικές αντιμετώπισης έχουν διαιρεθεί σε κατηγορίες, όπως εστιασμένες στο πρόβλημα έναντι των εστιασμένων στο συναίσθημα, η λειτουργική έναντι της δυσλειτουργικής αντιμετώπισης, η εμπλοκή έναντι της αποφυγής (Garcia et al., 2018). Παρά το γεγονός ότι έχουν καταγραφεί περισσότερες από 400 στρατηγικές αντιμετώπισης, γενικά οι στρατηγικές αντιμετώπισης χωρίζονται σε δύο βασικές κατηγορίες: σε στρατηγικές προσέγγισης, που αποκαλούνται και ενεργές, και σε στρατηγικές αποφυγής, που αποκαλούνται και απεμπλοκής (Skinner et al., 2003, όπως αναφέρεται σε Freire et al., 2020). Οι στρατηγικές προσέγγισης επιστρατεύουν γνωστικούς και συμπεριφορικούς μηχανισμούς με στόχο το να προκαλέσουν μια ενεργή αντίδραση προς τον παράγοντα του άγχους, αλλάζοντας έτσι άμεσα το πρόβλημα ή τα αρνητικά συναισθήματα που σχετίζονται με το πρόβλημα (Freire et al., 2020). Στην κατηγορία στρατηγικών προσέγγισης περιλαμβάνονται στρατηγικές όπως ο σχεδιασμός, η ανάληψη συγκεκριμένης δράσης, η αναζήτηση υποστήριξης, η θετική αναδιαμόρφωση μιας κατάστασης ή η αποδοχή (Freire et al., 2020). Από την άλλη μεριά οι στρατηγικές αποφυγής χρησιμοποιούν γνωστικούς και συμπεριφορικούς μηχανισμούς με στόχο την αποφυγή της αγχωτικής κατάστασης, όπως είναι ο αντιπερισπασμός, η άρνηση και οι ευσεβείς πόθοι (Freire et al., 2020). Έχει υποστηριχθεί ότι οι στρατηγικές προσέγγισης συνδέονται με θετική ακαδημαϊκή, ψυχολογική και σωματική προσαρμογή (Clarke, 2006, όπως αναφέρεται σε Freire et al., 2020). Ενώ από την άλλη πλευρά για τις στρατηγικές αποφυγής έχει υποστηριχθεί ότι συνήθως επιφέρουν αρνητικές συνέπειες (Tavolacci et al., 2013, όπως αναφέρεται σε Freire et al., 2020).
Επίσης η μέθοδος των Lazarus & Folkman (1984), για την κατηγοριοποίηση των συμπεριφορών αντιμετώπισης σε εστιασμένες στο πρόβλημα ή εστιασμένες στο συναίσθημα είναι πολύ γνωστή και ευρέως χρησιμοποιούμενη στη μελέτη αντιμετώπισης (Garcia et al., 2018).
