Εν Δυνάμει: «Συνεχίζουμε να κάνουμε θέατρο με πίστη σε έναν καλύτερο κόσμο»

 

Η ομάδα Εν Δυνάμει παρουσιάζει το «Σχέδιο Αντιγόνη» στη Θεσσαλονίκη

*Της Λεμονιάς Βασβάνη | Από την έντυπη έκδοση “Τύπος Θεσσαλονίκης”

 

Με το αρχαίο δράμα και με την εμβληματική μορφή της Αντιγόνης του Σοφοκλή, με βασικό δραματουργικό άξονα την έννοια της συμπερίληψης, αναμετριέται η ομάδα Εν Δυνάμει, που απαρτίζεται από καλλιτέχνες με και χωρίς αναπηρία.

 

«Ο δραματουργικός πυρήνας της παράστασης είναι η συνθήκη μιας έκτακτης γενικής συνέλευσης. Πρόκειται δηλαδή για μια συγκέντρωση ανθρώπων που καλούνται να συζητήσουν ένα κατεπείγον ζήτημα», ανέφερε στο «ΤyposThes» η σκηνοθέτης Σοφία Αντωνίου με αφορμή τις παραστάσεις που θα δοθούν για το «Σχέδιο Αντιγόνη» στη ΒΙΟ.ΜΕ. Συνεργατική στη Θεσσαλονίκη, από τις 22 έως τις 28 Σεπτεμβρίου.

 

Η ίδια συμπλήρωσε πως η επιλογή του χώρου της παράστασης «συνομιλεί απόλυτα με το πνεύμα της Αντιγόνης».

 

Από την πλευρά της η Ελένη Δημοπούλου από τα ιδρυτικά μέλη της Ομάδας Εν Δυνάμει αναφέρθηκε στις δυσκολίες που έχουν αντιμετωπίσει ενώ πρόσθεσε πως έχουν την ελπίδα να αποκτήσουν κάποτε ένα δικό τους θεατρικό «σπίτι».

 

-Η Ομάδα Εν Δυνάμει συνεχίζει την δράση της παρουσιάζοντας έργα που συζητιούνται. Πόσο δύσκολη ήταν η απόφαση να φτιάξετε αυτή την ομάδα;

 

-Ελένη Δημοπούλου: Η απόφαση δεν ήταν απλή, αλλά ήρθε οργανικά μέσα από την ανάγκη μας ως γονείς να δημιουργήσουμε έναν χώρο ένταξης και έκφρασης για τα παιδιά μας. Ξεκινήσαμε δειλά, μέσα από μικρές πρωτοβουλίες που στόχο είχαν να εντάξουν τα παιδιά μας σε δράσεις ανοιχτές, προσβάσιμες και φιλόξενες για άτομα με αναπηρία.

 

Σχεδόν από την αρχή, μαζί με τη Μαρία Ιωαννίδου, συνιδρύτρια της ομάδας, αρχίσαμε να οραματιζόμαστε κάτι πιο ευρύ και δομημένο. Έτσι ξεκίνησε ο σχεδιασμός, η οργάνωση και ο συντονισμός αυτού που σήμερα είναι η ομάδα Εν Δυνάμει.

 

Ένας καθοριστικός παράγοντας στην εξέλιξή μας ήταν η απόφασή μας να συνεργαστούμε με νέους, ανερχόμενους τότε, καλλιτέχνες από διάφορους χώρους – σκηνοθέτες, εικαστικούς, μουσικούς. Αυτές οι συνεργασίες έδωσαν ένα πολύ ιδιαίτερο και αναγνωρίσιμο καλλιτεχνικό στίγμα στην ομάδα. Στο σημείο αυτό δεν μπορώ να μην αναφέρω την Ελένη Ευθυμίου, σταθερή και μόνιμη συνεργάτιδά μας, που συνέβαλε ουσιαστικά στη διαμόρφωση της καλλιτεχνικής ταυτότητας της Εν Δυνάμει.

 

Η πορεία της Εν Δυνάμει δεν θα ήταν η ίδια χωρίς τον κύκλο καλλιτεχνών που άρχισε σιγά σιγά να ανοίγει και να αγκαλιάζει την ομάδα μέσα σε αυτά τα περίπου 17 χρόνια. Είναι πολύ σημαντικό για όλους μας το γεγονός ότι αυτοί οι άνθρωποι – νέοι τότε, γεμάτοι πάθος και δημιουργικότητα – επέλεξαν να συνεργαστούν μαζί μας, να μοιραστούν ιδέες, να εμπνευστούν αλλά και να εμπνεύσουν μέσα από τις δράσεις της ομάδας.

 

Ακόμα πιο συγκινητικό είναι το ότι πολλοί από αυτούς έκαναν τα πρώτα τους επαγγελματικά ή καλλιτεχνικά βήματα μέσα από τη συνεργασία τους με την Εν Δυνάμει. Το να τους βλέπουμε σήμερα να εξελίσσονται, όπως η Σοφία Αντωνίου που σκηνοθετεί το «Σχέδιο Αντιγόνη». Η Σοφία χαράζει τη δική της σημαντική πορεία και ταυτόχρονα να διατηρεί μια βαθιά σύνδεση με την ομάδα. Θέλω να πιστεύω πως όταν η τέχνη συναντά την αποδοχή, τη φροντίδα και τη συμπερίληψη, γεννιούνται σχέσεις ουσίας και διάρκειας.

 

-Ποια εμπόδια καλείστε να ξεπεράσετε σε κάθε σας παραγωγή;

 

-Ελένη Δημοπούλου: Σε κάθε μας παραγωγή ερχόμαστε αντιμέτωποι με μια σειρά από εμπόδια, αρκετά από τα οποία είναι κοινά για όλες τις ανεξάρτητες καλλιτεχνικές ομάδες. Το πρώτο και βασικότερο είναι η οικονομική επάρκεια – η δυνατότητα δηλαδή να εξασφαλίσουμε τους πόρους που απαιτούνται για να υλοποιήσουμε τις παραγωγές μας με αξιοπρέπεια και ποιότητα. Επιπλέον, είναι πολύ σημαντικό για εμάς να μπορούμε να στηρίζουμε οικονομικά τα μέλη της ομάδας, ανθρώπους που εργάζονται επαγγελματικά στον χώρο των Τεχνών και του Θεάτρου, με εξειδίκευση και αφοσίωση.

 

Ένα άλλο μεγάλο εμπόδιο είναι η διαθεσιμότητα χώρων – τόσο για πρόβες όσο και, κυρίως, για την παρουσίαση των παραστάσεών μας. Η έλλειψη ενός σταθερού χώρου φιλοξενίας, ενός θεατρικού «σπιτιού», είναι κάτι που μας προβληματίζει έντονα και διαχρονικά.

 

Σε άλλες χώρες, ομάδες όπως η δική μας στεγάζονται σε κρατικά ή εθνικά θέατρα, αποτελούν αναπόσπαστο μέρος του επίσημου θεατρικού ρεπερτορίου και λειτουργούν σε σταθερή ετήσια βάση. Αυτό, για εμάς στην Ελλάδα, παραμένει – προς το παρόν – ένα όνειρο μακρινό. Δεν είναι κάτι που μπορούμε να ζητήσουμε ακόμη, καθώς το πλαίσιο δεν το επιτρέπει, όμως είναι ένα όραμα που κρατάμε ζωντανό.

 

Ελπίζω πως κάποια στιγμή θα μπορέσουμε κι εμείς να λειτουργήσουμε, σε ένα περιβάλλον που αναγνωρίζει την αναγκαιότητα της συμπεριληπτικής τέχνης όχι ως εξαίρεση, αλλά ως μέρος της πολιτιστικής ταυτότητας του τόπου μας.

 

-Πώς σχολιάζουν οι παραγωγές την συμπερίληψη ατόμων με αναπηρία και την κοινωνική ένταξή τους;

 

-Ελένη Δημοπούλου: Οι παραγωγές μας δεν έχουν ως στόχο να «σχολιάσουν» την αναπηρία ή να την αναδείξουν ως θεματικό κέντρο. Βρισκόμαστε πλέον – και πιστεύω ότι έχουμε δουλέψει πολύ γι’ αυτό – σε ένα στάδιο όπου η αναπηρία δεν αποτελεί ούτε αφετηρία ούτε αυτοσκοπό. Και για να είμαι ειλικρινής, νομίζω πως δεν ήταν ποτέ. Ίσως στα πρώτα μας βήματα να θέλαμε περισσότερο να γίνουμε ορατοί· να διεκδικήσουμε, με καθαρό και ευδιάκριτο τρόπο, το δικαίωμα στη σκηνή, στη συνύπαρξη, στη δημιουργία – τη δυνατότητα ατόμων με και χωρίς αναπηρία να μοιράζονται ισότιμα τον καλλιτεχνικό χώρο.

 

Από τότε έχουν αλλάξει πολλά. Το στοίχημα για εμάς σήμερα είναι το ίδιο το καλλιτεχνικό αποτέλεσμα. Μας ενδιαφέρει η ποιότητα της δουλειάς, η δυναμική της ομάδας, η αυθεντικότητα της έκφρασης. Η συμμετοχή μας μέσα στο έργο – είτε ως δημιουργοί, είτε ως ερμηνευτές – είναι ο τρόπος μας να υπάρχουμε χωρίς «τίτλους» ή «χαρακτηρισμούς». Δεν ζητάμε να σχολιαστεί η συμπερίληψη, αλλά να βιώνεται. Να είναι αυτονόητη, οργανική, και παρούσα μέσα από την πράξη – όχι τη θεωρία.

 

-Πόσο ευαισθητοποιημένη είναι σήμερα η κοινωνία σε θέματα αναπηρίας;

 

-Ελένη Δημοπούλου: Στον χώρο μέσα στον οποίο επιλέξαμε να δραστηριοποιηθούμε – αυτόν των Τεχνών και του Θεάτρου – τα πράγματα ήταν ανέκαθεν λίγο διαφορετικά. Οι άνθρωποι που ασχολούνται με την τέχνη έχουν, σχεδόν εκ φύσεως, την ανάγκη να συνδεθούν με το διαφορετικό, το «άλλο», το ξένο. Να το κατανοήσουν, να το αγκαλιάσουν, να βρουν τον εαυτό τους μέσα σε αυτό. Αυτή η αναζήτηση είναι, για μένα, ένας από τους βασικότερους λόγους ύπαρξης του θεάτρου.

 

Παρ’ όλα αυτά, δεν μπορούμε να αγνοήσουμε ότι και σε ευρύτερο κοινωνικό επίπεδο έχουν γίνει σημαντικά βήματα. Είναι πολύ πιο εύκολο σήμερα να μιλήσεις ανοιχτά για την αναπηρία, να διεκδικήσεις χώρους, λόγο και συμμετοχή. Η αποδοχή έχει αρχίσει να γίνεται κοινωνική ανάγκη – και δεν αφορά μόνο την αναπηρία, αλλά κάθε μορφή ετερότητας.

 

Όμως, παρά την πρόοδο, υπάρχει και μια αντίφαση: οι ζωές μας τρέχουν με απίστευτη ταχύτητα, και δεν είμαι σίγουρη κατά πόσο είμαστε πραγματικά ικανοί να αφιερώσουμε χρόνο, διάθεση και ενέργεια για να συμμετέχουμε ουσιαστικά εκεί όπου υπάρχει ανάγκη. Η ευαισθητοποίηση δεν είναι μόνο γνώση ή συναίσθημα – είναι πράξη, και η πράξη απαιτεί χρόνο, παρουσία και αφοσίωση. Αυτό είναι κάτι που συνεχίζει να με απασχολεί και να με προβληματίζει.

 

– Πώς συνεργαστήκατε με τα παιδιά των “Εν Δυνάμει” και πώς θα συναντηθούν επί σκηνής με μαθητές υποκριτικής;

 

– Σοφία Αντωνίου: Η σχέση μου με την ομάδα «Εν Δυνάμει» μετράει αρκετά χρόνια και είναι για μένα κάτι βαθιά πολύτιμο. Δεν πρόκειται απλώς για μια συνεργασία – πρόκειται για μια σχέση εμπιστοσύνης, αγάπης και κοινής αναζήτησης. Κάθε φορά που δουλεύω μαζί τους, νιώθω πως ανοίγεται μπροστά μου ένας καινούριος δρόμος: ένας άλλος τρόπος να βλέπεις την τέχνη, τη ζωή, τον άλλον.

 

Η Αντιγόνη μάς έδωσε το κατάλληλο έδαφος: ένα τοπίο υψηλής ηθικής και συναισθηματικής έντασης, μέσα στο οποίο άνθισαν οι προσωπικότητες των μελών της ομάδας. Αυτή τη φορά, όχι ως οι «εαυτοί τους», αλλά μέσα από ρόλους. Ρόλους του αρχαίου δράματος. Αυτό ήταν συγκλονιστικό: να δούμε πώς το αρχαίο κείμενο τους ενεργοποιεί, τους μεταμορφώνει, τους ενώνει.

 

Η συνάντηση με φοιτητές υποκριτικής δίνει σε αυτό το έργο μια νέα πνοή. Για μένα είναι βαθιά συγκινητικό να δουλεύω με φοιτητές της Σχολής από την οποία αποφοίτησα κι εγώ. Ακόμα περισσότερο, όταν πρόκειται για ένα έργο που ήταν η διπλωματική μου. Νιώθω πως αυτή η παράσταση αποκτά τη δική της ζωή, τη δική της πορεία: από τη Σχολή μου, στην ομάδα “Εν Δυνάμει”, στη σύμπραξη με κοινότητες της επαρχίας (Αιανή Κοζάνης, 2024), και φέτος, ξανά, με τους φοιτητές του Εθνικού Θεάτρου.

 

Αυτή η διαδρομή φέρει για μένα μια μεγάλη ευθύνη, αλλά και μια βαθιά ευλογία. Είναι σαν ο σπόρος που φυτεύτηκε τότε να συνεχίζει να ανθίζει μέσα από διαφορετικούς ανθρώπους, κάθε φορά αλλιώς — αλλά πάντα με την ίδια ανάγκη: να συναντηθούμε επί σκηνής και να αφηγηθούμε μαζί μια ιστορία με μόνο κριτήριο την αλήθεια.

 

 

 

– Προσαρμόζετε την παράσταση στον χώρο; Πώς τον επιλέξατε;

 

– Σοφία Αντωνίου: Το Σχέδιο Αντιγόνη είναι μια in situ παράσταση. Αυτό σημαίνει πως κάθε χώρος στον οποίο ταξιδεύει δεν είναι απλώς ένα σκηνικό υπόβαθρο, αλλά μέρος του ίδιου του έργου. Ο δραματουργικός πυρήνας της παράστασης είναι η συνθήκη μιας έκτακτης γενικής συνέλευσης. Πρόκειται δηλαδή για μια συγκέντρωση ανθρώπων που καλούνται να συζητήσουν ένα κατεπείγον ζήτημα. Αυτός ο τόπος θα μπορούσε να είναι οπουδήποτε — σε ένα αμφιθέατρο, σε μια πλατεία, σε μια εγκαταλελειμμένη βιοτεχνία.

 

Από τη Σχολή του Εθνικού Θεάτρου, στον αρχαιολογικό χώρο της Αιανής Κοζάνης και, τώρα, στη ΒΙΟΜΕ στη Θεσσαλονίκη, η παράσταση βρίσκει κάθε φορά τον χώρο της και αναπνέει ξανά από την αρχή. Δεν μεταφέρουμε απλώς μια έτοιμη φόρμα. Αναδιαμορφώνουμε την παράσταση σε σχέση με το περιβάλλον, το ηχητικό τοπίο, την ιστορία και τους ανθρώπους του κάθε χώρου.

 

Η σχέση της ομάδας με τη ΒΙΟΜΕ είναι βαθιά και ανθρώπινη. Πρόκειται για μια σχέση αλληλεγγύης και αλληλοστήριξης. Η ΒΙΟΜΕ έχει ανοίξει πολλές φορές τις πόρτες της στην ομάδα «Εν Δυνάμει», και την ευχαριστούμε θερμά για αυτό.

 

Το γεγονός ότι η παράσταση παρουσιάζεται σε έναν αυτοδιαχειριζόμενο, αντιεξουσιαστικό χώρο, που λειτουργεί έξω από τα κυρίαρχα οικονομικά και πολιτικά μοντέλα, συνομιλεί απόλυτα με το πνεύμα της Αντιγόνης. Η Αντιγόνη δεν υπερασπίζεται έναν θεσμικό κανόνα, αλλά την εσωτερική της πίστη στο δίκαιο. Όπως και η ΒΙΟΜΕ, επιλέγει να υπάρξει έξω από τις επιταγές του κράτους και του κέρδους, υπερασπιζόμενη τη ζωή, την κοινότητα και τη συνύπαρξη.

 

– Τι είναι το «Σχέδιο Αντιγόνη»;

 

– Σοφία Αντωνίου: Το Σχέδιο Αντιγόνη είναι μια πολύχρονη συνομιλία με το έργο της Αντιγόνης. Μια συνομιλία που εξελίσσεται και αλλάζει μορφή, καθώς συναντά κάθε φορά διαφορετικά πρόσωπα και διαφορετικούς τόπους. Από τα πρώτα εργαστήρια πάνω στο αρχαίο δράμα με την ομάδα «Εν Δυνάμει» μέχρι τις παραστάσεις μας τον Σεπτέμβρη στη ΒΙΟΜΕ, το Σχέδιο Αντιγόνη δεν σταματά να μεταμορφώνεται.

 

Είναι ένα έργο σε διαρκή εξέλιξη, που ωριμάζει μαζί μας. Γίνεται μια εμπειρία βαθιά, μια πράξη συνάντησης που μας μεταμορφώνει, μας δίνει θάρρος και δύναμη να συνεχίζουμε να κάνουμε θέατρο με πίστη σε έναν καλύτερο κόσμο.

 

Χρήσιμα

 

Γενική είσοδος: 13€, Μειωμένο: 10€ (Φοιτητικό, Ανέργων, μαθητικό, 65+), Ατέλεια ηθοποιών/σπουδαστών: 7€, Ομαδικό άνω των 7 ατόμων: 10€.

Άτομα με αναπηρία + συνοδός: Δωρεάν. Εισιτήρια ticketservices.gr. Η παράσταση είναι κατάλληλη για παιδιά άνω των 10 ετών.

 

Πηγή: www.typosthes.gr