‘Η ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΚΑΙ Η ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΕΝΤΑΞΗ ΤΩΝ ΑΤΟΜΩΝ ΜΕ ΟΠΤΙΚΗ ΑΝΑΠΗΡΙΑ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ’- ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ της ΓΙΑΝΝΟΥ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΑΣ-ΕΛΕΥΘΕΡΙΑΣ – ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ, Μ.Π.Σ. «Ειδική Αγωγή, Εκπαίδευση και Αποκατάσταση» – Μέρος 13ο

4ο ΚΕΦΑΛΑΙΟ. ΣΥΖΗΤΗΣΗ- ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ- ΠΡΟΤΑΣΕΙΣ

Οι αναπηρίες όρασης είναι πολύπλοκες και πολύπλευρες, επηρεάζοντας εκατομμύρια ανθρώπους σε όλο τον κόσμο. Μπορούν να προκληθούν από διάφορους παράγοντες, συμπεριλαμβανομένων γενετικών διαταραχών, τραυματισμών και ασθενειών. Μπορούν να εκδηλωθούν με διαφορετικούς τρόπους, από μερική έως πλήρη απώλεια της όρασης. Τα άτομα με οπτική αναπηρία αντιμετωπίζουν μια σειρά από προκλήσεις στην καθημερινή τους ζωή, συμπεριλαμβανομένων δυσκολιών στην επικοινωνία, την πλοήγηση και την πρόσβαση σε πληροφορίες (Jessup, 2021). Αυτό μπορεί να επηρεάσει την ικανότητά τους να συμμετέχουν πλήρως στην κοινωνία. Παρά τις προκλήσεις, τα άτομα με αναπηρία όρασης έχουν αποδείξει επανειλημμένα ότι μπορούν να ζήσουν γεμάτες και ικανοποιητικές ζωές. Η πρόοδος στην υποστηρικτική τεχνολογία, όπως οι συσκευές ανάγνωσης οθόνης, το λογισμικό μεγέθυνσης και οι οθόνες Braille, έχουν καταστήσει δυνατή για τα άτομα με αναπηρία στην όραση να έχουν πρόσβαση σε πληροφορίες και να επικοινωνούν με άλλους με τρόπους που κάποτε ήταν αδύνατοι. Επιπλέον, οι ευκαιρίες εκπαίδευσης και απασχόλησης για άτομα με αναπηρία όρασης έχουν βελτιωθεί, χάρη σε πρωτοβουλίες που προάγουν την προσβασιμότητα και την ένταξη (Rajiv Khandekar, 2008; Upchurch, 2022).

Ωστόσο, πρέπει υπερκεραστούν πολλά εμπόδια για να διασφαλιστεί ότι τα άτομα με προβλήματα όρασης μπορούν να συμμετέχουν πλήρως στην κοινωνία. Πολλές χώρες εξακολουθούν να στερούνται την απαραίτητη υποδομή, πολιτικές και νομοθεσία για την υποστήριξη των ατόμων με αναπηρίες, συμπεριλαμβανομένων των προβλημάτων όρασης. Επιπλέον, το κόστος της υποστηρικτικής τεχνολογίας και της υγειονομικής περίθαλψης μπορεί να είναι απαγορευτικό για πολλά άτομα με προβλήματα όρασης, καθιστώντας δύσκολη την πρόσβαση στους πόρους που χρειάζονται για να ζήσουν ανεξάρτητα (Oldham, 2010). Είναι σημαντικό για την κοινωνία να συνεχίσει να επενδύει στην έρευνα και την ανάπτυξη για τη δημιουργία νέων βοηθητικών συσκευών, θεραπειών και παρεμβάσεων που μπορούν να βοηθήσουν τα άτομα με αναπηρία στην όραση να ξεπεράσουν τα εμπόδια που αντιμετωπίζουν. Επιπλέον, είναι σημαντικό για τους κρατικούς φορείς και τους οργανισμούς να δώσουν προτεραιότητα στην προσβασιμότητα και την ένταξη σε όλες τις πτυχές της ζωής, από την εκπαίδευση και την απασχόληση έως τις μεταφορές και τους δημόσιους χώρους. Αυτό μπορεί να περιλαμβάνει την παροχή προσβάσιμων πληροφοριών και επικοινωνίας, την προσφορά καταλύματος στο χώρο εργασίας και την προώθηση της ευαισθητοποίησης και της κατανόησης των αναγκών των ατόμων με αναπηρία στην όραση (Journal et al., 2016. Massof et al., 2005).

Τα άτομα με προβλήματα όρασης στην Ελλάδα αντιμετωπίζουν σημαντικές προκλήσεις όσον αφορά την εκπαίδευση και την κοινωνική τους ένταξη. Αν και έχει σημειωθεί κάποια πρόοδος τα τελευταία χρόνια, υπάρχει ακόμη πολύς δρόμος για να διασφαλιστεί ότι τα άτομα με προβλήματα όρασης έχουν ίση πρόσβαση στην εκπαίδευση και τις κοινωνικές ευκαιρίες στην Ελλάδα. Στην Ελλάδα υπάρχουν ειδικά σχολεία για μαθητές με προβλήματα όρασης, αλλά δεν είναι αρκετά για να καλύψουν τις ανάγκες όλων των μαθητών με προβλήματα όρασης (Κατσούλης, 2007). Η ενταξιακή εκπαίδευση, η οποία θα ενσωματώνει μαθητές με προβλήματα όρασης στα κανονικά σχολεία, δεν εφαρμόζεται πλήρως. Η πρόσβαση σε σχολικά βιβλία και άλλο εκπαιδευτικό υλικό σε προσιτές μορφές όπως Braille, ήχος ή μεγάλα γράμματα είναι συχνά περιορισμένη. Οι δάσκαλοι μπορεί να μην λαμβάνουν πάντα την απαραίτητη κατάρτιση για να εργαστούν αποτελεσματικά με μαθητές με προβλήματα όρασης (Oldham, 2010). Αν και η πανεπιστημιακή εκπαίδευση είναι γενικά προσβάσιμη σε φοιτητές με προβλήματα όρασης, η πρόσβαση σε υλικό μαθημάτων, εγκαταστάσεις πανεπιστημιούπολης και καταλύματα παραμένει πρόκληση (Χριστοδούλου & Χριστόπουλος, 2016a).

Τα άτομα με προβλήματα όρασης στην Ελλάδα αντιμετωπίζουν συχνά κοινωνικό αποκλεισμό και διακρίσεις, γεγονός που μπορεί να περιορίσει τις ευκαιρίες απασχόλησης και την πρόσβασή τους στα μέσα μαζικής μεταφοράς, ιδιαίτερα στις αγροτικές περιοχές. Η έλλειψη προσβάσιμης τεχνολογίας πληροφοριών και επικοινωνιών μπορεί επίσης να περιορίσει την κοινωνική συμμετοχή και την πρόσβαση σε πληροφορίες (Hayes, 2020). Η ελληνική κυβέρνηση έχει υιοθετήσει νομοθεσία για την προώθηση των δικαιωμάτων των ατόμων με αναπηρία και την παροχή υποστήριξης για την ένταξή τους στην κοινωνία. Επιπλέον, αρκετές μη κυβερνητικές οργανώσεις εργάζονται για να υποστηρίξουν την εκπαίδευση και την κοινωνική ένταξη των ατόμων με προβλήματα όρασης. Ωστόσο, πρέπει να γίνουν περισσότερα για να διασφαλιστεί ότι τα άτομα με προβλήματα όρασης στην Ελλάδα έχουν τις ίδιες ευκαιρίες με όλους τους άλλους (Χριστοδούλου & Χριστόπουλος, 2016a).

Εν κατακλείδι, η εφαρμογή της συνεκπαίδευσης περιλαμβάνει τη δημιουργία ενός πολιτιστικού πλαισίου στο οποίο οι σχολικές κοινότητες είναι ευπρόσδεκτες, αλληλοϋποστηρίζονται όσον αφορά την ποικιλομορφία και όσοι εμπλέκονται στην εκπαιδευτική

διαδικασία εργάζονται για την κοινωνική πρόοδο και την ένταξη όλων. Εάν όχι, απαιτείται παρέμβαση ή άλλες ολοκληρωμένες πρακτικές. Οι συμπεριληπτικές αξίες πρέπει να καθιερωθούν στο μυαλό και τις φιλοσοφίες όλων και οι δάσκαλοι πρέπει να είναι προσεκτικοί και υποστηρικτικοί (Naraine & Lindsay, 2011). Σκοπός είναι να τους κινητοποιήσει να συγκρουστούν με παγιωμένα στερεότυπα και προκαταλήψεις προκειμένου να μάθουν, να προβληματιστούν και να αλλάξουν. Αυτό είναι πολύ δύσκολο να εφαρμοστεί. Προκειμένου να επέλθει κοινωνική αλλαγή στις αντιλήψεις για την αναπηρία, είναι πρωτίστως απαραίτητη μια αλλαγή στις αντιλήψεις για την αναπηρία και η απόκτηση γνώσεων που αφορούν την εκπαιδευτική πραγματικότητα και όχι τις προσδοκίες που έχουμε για αυτήν. Οι οργανισμοί διδασκαλίας και οι δομημένες αλληλεπιδράσεις μεταξύ των μαθητών είναι το κλειδί για την επίτευξη της ένταξης. Προτείνεται για τους εκπαιδευτικούς να έχουν υψηλές προσδοκίες από όλους τους μαθητές να επιδιώξουν την άρση όλων των περιορισμών που αντιμετωπίζουν και να προωθήσουν την ισότητα μεταξύ όλων των μελών. Επιπλέον, εντός των σχολικών μονάδων, πρέπει να επιβληθούν πολιτικές ένταξης που αφορούν την κτιριακή υποδομή ή την εργασία (Le Fanu, Schmidt, & Virendrakumar, 2022). Η προετοιμασία των τάξεων και των σχολείων είναι απαραίτητη για να φιλοξενήσει όλους εκείνους των οποίων οι ανάγκες ενδέχεται να συγκρούονται μεταξύ τους. Πράγματι, δεν υπάρχει συγκεκριμένη λίστα αλλαγών που πρέπει να γίνουν, καθώς αυτό εξαρτάται από τις ατομικές ανάγκες και περιστάσεις κάθε μαθητή. και λαμβάνεται υπόψη η συνεργασία των εκπαιδευτικών σε εκπαιδευτικούς οργανισμούς (Ζώνιου-Σιδέρη, 2011a).

Τα άτομα με προβλήματα όρασης στην Ελλάδα αντιμετωπίζουν πολλές προκλήσεις όσον αφορά την εκπαίδευση και την κοινωνική ένταξη. Για να διασφαλιστεί ότι τα δικαιώματα και οι ανάγκες τους προστατεύονται, είναι σημαντικό να επανεκτιμηθούν οι νόμοι και οι πολιτικές που σχετίζονται με την εκπαίδευση και την κοινωνική τους ένταξη. Αυτό θα βοηθήσει να διασφαλιστεί ότι έχουν ίση πρόσβαση στην εκπαίδευση, την απασχόληση και τις κοινωνικές ευκαιρίες. Η κυβέρνηση μπορεί να αναθεωρήσει τους νόμους που σχετίζονται με τα πρότυπα προσβασιμότητας σε δημόσιους χώρους για να διασφαλίσει ότι είναι κατάλληλοι και αποτελεσματικοί για την αντιμετώπιση των αναγκών των ατόμων με προβλήματα όρασης (Χριστοδούλου & Χριστόπουλος, 2016b). Επιπλέον, οι νόμοι που σχετίζονται με την απασχόληση και τις εύλογες διευκολύνσεις μπορούν να αναθεωρηθούν για να διασφαλιστεί ότι τα άτομα με προβλήματα όρασης έχουν ίση πρόσβαση σε ευκαιρίες εργασίας και ότι τους παρέχονται οι απαραίτητες διευκολύνσεις για την αποτελεσματική εκτέλεση της εργασίας τους (Morton, 2022).

Επιπλέον, οι νόμοι που αφορούν την εκπαίδευση των μαθητών με προβλήματα όρασης μπορούν να αναθεωρηθούν για να διασφαλιστεί ότι είναι επαρκείς και αποτελεσματικοί για να τους παρέχουν τους απαραίτητους πόρους και υποστήριξη για να επιτύχουν. Αυτό μπορεί να περιλαμβάνει νόμους που διέπουν τη χρηματοδότηση και την οργάνωση εξειδικευμένων σχολείων, καθώς και νόμους που διέπουν την κατάρτιση και την πιστοποίηση των εκπαιδευτικών που εργάζονται με μαθητές με προβλήματα όρασης (Χριστοδούλου & Χριστόπουλος, 2016b). Υπάρχει, σίγουρα, ανάγκη για ευαισθητοποίηση του κοινού για τα άτομα με αναπηρία όρασης στην Ελλάδα, για ευαισθητοποίηση και κατανόηση των προκλήσεων που αντιμετωπίζουν αυτά τα άτομα και για προώθηση μιας κουλτούρας ένταξης και προσβασιμότητας. Πολλοί άνθρωποι στην Ελλάδα μπορεί να μην γνωρίζουν τις μοναδικές ανάγκες και τις προκλήσεις που αντιμετωπίζουν τα άτομα με προβλήματα όρασης. Παρέχοντας εκστρατείες εκπαίδευσης και ευαισθητοποίησης, η κυβέρνηση και οι ομάδες υπεράσπισης μπορούν να συμβάλουν στην προώθηση της καλύτερης κατανόησης των προβλημάτων όρασης και στη βελτίωση της στάσης απέναντι στα άτομα με προβλήματα όρασης στην κοινωνία (Morton, 2022).

Επιπλέον, η ευαισθητοποίηση του κοινού σχετικά με τις ικανότητες και τις δυνατότητες των ατόμων με προβλήματα όρασης μπορεί να βοηθήσει στην κατάρριψη στερεοτύπων και λανθασμένων αντιλήψεων και να ενθαρρύνει το κοινό να παρέχει ευκαιρίες σε αυτά να συμμετέχουν πλήρως στην κοινωνία και να συνεισφέρουν ουσιαστικά. Οι εκπαιδευτικές εκστρατείες μπορούν να λάβουν διάφορες μορφές, όπως η ευαισθητοποίηση μέσω εκδηλώσεων, ανακοινώσεων δημοσίων υπηρεσιών και εκστρατειών στα μέσα ενημέρωσης (S. S. Senjam, 2021). Μπορούν να εστιάσουν σε ποικίλα θέματα, όπως τα δικαιώματα και τις προκλήσεις που αντιμετωπίζουν τα άτομα με προβλήματα όρασης και πώς να αλληλεπιδρούν μαζί τους στην καθημερινή ζωή. Συμπερασματικά, οι εκστρατείες εκπαίδευσης και ευαισθητοποίησης αποτελούν ουσιαστικό στοιχείο για την προώθηση της κοινωνικής ένταξης και ένταξης των ατόμων με προβλήματα όρασης στην Ελλάδα. Παρέχοντας στο κοινό καλύτερη κατανόηση των προβλημάτων όρασης και προωθώντας μια κουλτούρα προσβασιμότητας και ένταξης, η κυβέρνηση και οι ομάδες υπεράσπισης μπορούν να συμβάλουν στη δημιουργία μιας πιο δίκαιης και φιλόξενης κοινωνίας για τα άτομα με προβλήματα όρασης (Alfonso & Flanagan, 2018).

Υπάρχουν πολλοί πιθανοί τομείς για μελλοντική έρευνα σχετικά με την ένταξη και την εκπαίδευση των ατόμων με αναπηρία όρασης στην Ελλάδα. Η προσβασιμότητα στα σχολεία είναι ένας από αυτούς. Επί παραδείγματι, θα μπορούσε να διερευνηθεί η προσβασιμότητα των ελληνικών σχολείων για μαθητές με προβλήματα όρασης. Αυτό θα μπορούσε να περιλαμβάνει εξέταση της φυσικής προσβασιμότητας των σχολικών κτιρίων, καθώς και της διαθεσιμότητας υποστηρικτικών τεχνολογιών και άλλων πόρων. Επίσης, ένας ενδιαφέρων τομέας προς μελέτη είναι οι πολιτικές συνεκπαίδευσης. Για παράδειγμα θα μπορούσαν να εξεταστούν ο πολιτικές και οι πρακτικές των ελληνικών σχολείων όσον αφορά τη συνεκπαίδευση για μαθητές με αναπηρία όρασης. Αυτό θα μπορούσε να περιλαμβάνει την ανάλυση υφιστάμενων πολιτικών και κανονισμών, καθώς και τη διεξαγωγή ερευνών ή συνεντεύξεων με εκπαιδευτικούς και διαχειριστές. Επιπλέον, χρήζει μελέτης η κοινωνική ένταξη. Ενδιαφέρον παρουσιάζει, συγκεκριμένα, η διερεύνηση των κοινωνικών εμπειριών των ατόμων με αναπηρία όρασης στην Ελλάδα. Αυτό θα μπορούσε να περιλαμβάνει την εξέταση των τρόπων με τους οποίους περιλαμβάνονται (ή αποκλείονται) από διάφορα κοινωνικά πλαίσια, καθώς και οι κοινωνικές στάσεις και αντιλήψεις γύρω από την οπτική αναπηρία στην ελληνική κοινωνία (Χριστοδούλου & Χριστόπουλος, 2016b). Οι ευκαιρίες απασχόλησης αποτελούν κι αυτές με τη σειρά τους πεδίο προς διερεύνηση, όπως και οι φραγμοί που αντιμετωπίζουν τα άτομα με αναπηρία όρασης στην Ελλάδα. Αυτό θα μπορούσε να περιλαμβάνει την εξέταση των τύπων θέσεων εργασίας που είναι διαθέσιμες, καθώς και τις προκλήσεις και τις διευκολύνσεις που είναι απαραίτητες για τα άτομα με αναπηρία όρασης για να πετύχουν στον χώρο εργασίας. Εξαιρετικής σημασίας θα ήταν και ο σχεδιασμός έρευνας με θέμα τη διατομεακότητα και τις πολλαπλές ταυτότητες. Αναλυτικότερα, πρόκειται για τη διερεύνηση της διασταύρωσης της οπτικής αναπηρίας με άλλες πτυχές της ταυτότητας, όπως φύλο, φυλή και σεξουαλικότητα. Αυτό θα μπορούσε να περιλαμβάνει την εξέταση των τρόπων με τους οποίους αυτές οι διαφορετικές ταυτότητες διασταυρώνονται για να διαμορφώσουν τις εμπειρίες των ατόμων με αναπηρία όρασης στην Ελλάδα. Ακόμη, θα είχε ενδιαφέρον να μελετηθεί ο ρόλος της υπεράσπισης και του ακτιβισμού στην προώθηση των δικαιωμάτων και της ένταξης των ατόμων με αναπηρία όρασης στην Ελλάδα. Αυτό θα μπορούσε να περιλαμβάνει την ανάλυση των στρατηγικών και των τακτικών που χρησιμοποιούνται από τις οργανώσεις υπεράσπισης, καθώς και τον αντίκτυπο αυτών των προσπαθειών στην πολιτική και την κοινή γνώμη (S. S. Senjam, 2021). Παράλληλα, θα είχε νόημα να πραγματοποιηθεί εξέταση των πολιτισμικών στάσεων και των στερεοτύπων γύρω από την οπτική αναπηρία στην Ελλάδα. Αυτό θα μπορούσε να περιλαμβάνει την ανάλυση της απεικόνισης των ατόμων με αναπηρία στην όραση στα δημοφιλή μέσα ενημέρωσης, καθώς και τους τρόπους με τους οποίους αυτές οι στάσεις διαμορφώνουν τις κοινωνικές αλληλεπιδράσεις και τη δημόσια πολιτική. Τέλος, είναι μείζονος σημασίας η υλοποίηση ερευνών γύρω από τη στήριξη της οικογένειας και της κοινότητας στη ζωή των ατόμων με αναπηρία όρασης στην Ελλάδα. Αυτό θα μπορούσε να περιλαμβάνει την εξέταση των τρόπων με τους οποίους οι οικογένειες και οι κοινότητες παρέχουν υποστήριξη, καθώς και οι προκλήσεις και τα εμπόδια σε μια τέτοια υποστήριξη, αφενός, αλλά και μία ανάλυση του προγράμματος σπουδών και των προγραμμάτων κατάρτισης που είναι διαθέσιμα στους εκπαιδευτικούς, καθώς και της αποτελεσματικότητας αυτών των προγραμμάτων στην προώθηση της συνεκπαίδευσης για μαθητές με αναπηρία όρασης, αφετέρου (Kusumastuti, Pradanasari, & Ratnawati, 2014).

Συνολικά, υπάρχουν πολλοί σημαντικοί τομείς για μελλοντική έρευνα σχετικά με την ένταξη και την εκπαίδευση των ατόμων με αναπηρία όρασης στην Ελλάδα. Αντιμετωπίζοντας αυτά τα ζητήματα, οι ερευνητές μπορούν να βοηθήσουν στην προώθηση της μεγαλύτερης ένταξης και προσβασιμότητας για τα άτομα με αναπηρία όρασης και στη βελτίωση της συνολικής ποιότητας ζωής τους.